خوردن و نوشیدن از دیدگاه طب سنتی اسلامی
همانطور که برای اکثر مسائل از دیدگاه طب سنتی اسلامی آداب و مقرراتی وجود دارد. برای مسائلی مانند خوردن، نوشیدن و… آدابی وجود دارد که در این مقاله به آنها پرداخته ایم.
آداب و رسوم غذا خوردن از نظر طب سنتی اسلامی
خوردن غذا در حال جنابت مکروه است، زیرا باعث فقر و برص است و با شستن دو دست و مضمضه با آب کراهت کمتر می شود و بهتر از آن، وضو گرفتن است.
رد سائل بعد از حاضر شدن غذا مکروه است. سزاوار است کسی را که بوی طعام بودار را می شنود، از آن غذا به او داده شود.
درآوردن کفش هنگام غذا خوردن سنت است: «هنگام غذا خوردن کفش هایتان را در بیاورید، زیرا آن سنت زیبایی است و باعث راحتی پاها می شود».
مستحب است غذا را با نمک یا سرکه شروع کند و به یکی از آنها ختم کند و یا با نمک شروع کند و به سرکه ختم کند؛ زیرا هر کس طعامش را با نمک شروع کند.
از 72 نوع بلا که از آن جمله: دیوانگی، جذام، برص، درد گلو، دندان و درد شکم است، ایمن باشد و ذهنش را محکم کند و عقلش را زیاد نماید و اگر چنانچه فوائد نمک را می دانستند، آن را بر پادزهر مجرب ” مقدم می داشتند و هر کس بر اول لقمه نمک پاشیده و بخورد، غنا به سوی او رو آورد. در حال اختیار مستحب است با دست راست بخورد.
مستحب است لقمه را کوچک بردارد و زیاد بجود و به روی مردم کمتر نگاه کند و تا گرسنه نشده، غذا نخورد. خوردن در حال سیری مکروه است. زیرا باعث برص” و حماقت و بلاهت می شود و حضرت امیرمؤمنان (ع) به امام حسن (ع) فرمودند:
اگر چهار کار را انجام دهی، از طبیب بی نیاز می شوی:
تا گرسنه نشدی، بر سر سفره منشین
در حالی که اشتها داری، از سفره برخیز
بسیار طعام را بجو و هرگاه اراده خواب گردی
به تخلی گاه برو که اگر بول یا غائطی داشته باشی، تخلی کنی.
-
مستحب است نشستن بر سر سفره را طول دهد، زیرا جزء عمر حساب نمی شود و حمد و شکر در اثنای طعام و بلند نمودن صدا به آن و خورنده غذا را به عجله وا ندارد ولو بنده باشد و همچنین خورنده را به کلامی مشغول نکند که مانع از خوردن او باشد. -
مکروه است از وسط تربت خوردن و به جلوی دیگری دست دراز کردن، بلکه از اطراف غذای خودش بخورد. مکروه است مقداری از میوه را خوردن و باقی را دور انداختن، بلکه یا همه آن را بخورد یا باقی را به محتاجی بدهد. -
مکروه است در حال خوردن دستمال بر روی رخت های دو رانو پهن کند و لقمه و آب و حلوا به مؤمن تعارف نمودن مستحب است و حضرت ختمی مرتبت (ع) در وقت خوردن طعام، لقمه ای به کسی که در جلوی او بودند، مرحمت می فرمودند و در خوردن آب به کسی که در راست او بودند، لطف می فرمودند و حضرت صادق (ع) فرمود: هر کس به مؤمنی لقمه حلوایی تعارف نماید، حضرت حق جل شانه- تلخی روز قیامت را از او بردارد. -
مکروه است خوردن طعام بسیار گرم، زیرا برکت را می برد و شیطان را در آن سهمی است. پس بگذارد تا قدری شدت گرمی آن برود. بلکه مستحب است قبل از آن که کاملا سرد شود خورده شود، زیرا برکت در طعام نیم گرم است. -
فوت کردن در طعام و شراب برای سرد کردن در غیر حال ضرورت و عجله مکروه است، خصوصا هنگامی که کسی حاضر باشد و باعث شود میل او به غذا از بین برود. -
مستحب است بعد از غذا خوردن برای صاحب آن دعا کند. مستحب است تری دست را که از شستن بعد از طعام حاصل می شود، با پارچه ای خشک کنند. -
مستحب است قبل از شستن دست، انگشتان را در دهان گذارد و بلیسد، زیرا موجب برکت است و هم چنین لیسیدن ظرف طعام، زیرا هر کس ظرف طعام را بلیسد، پس گویا به اندازه آن غذا صدقه داده است.” -
اگر طعام در وقت نماز حاضر شد. پس اگر خوردن آن وقت فضیلت را فوت نکند و کسالت مانع از توجه به معبود نشود، خوردن را مقدم نماید، والا نماز را مقدم دارد. مکروه است هنگام آروغ زدن، و هم چنین در وقت تلف کردن آب دهان و سینه، دهان را سوی آسمان بلند کند. -
مکروه است جدا کردن ظرفی برای غلام و کنیز حتی وارد شده که هر کسی برای آن ها ظرفی جدا کند، ملعون خواهد بود، البته جدا کردن طعام ایشان در وقتی که کسی باشد که خوردن با آنها تزد او باعث نقص و عیب باشد، ضرر ندارد. -
مکروه است تنها طعام خوردن و نهی شده از خوردن با مادر در یک ظرف، به خاطر این که ممکن است انسان چیزی بردارد که میل مادر برخوردن آن بوده، پس باعث عاق شود.
آداب و رسوم نوشیدن آب از نظر طب سنتی اسلامی
آداب آشامیدن آب
-
کم خوردن آب به اندازه ای که ممکن است، مستحب است، بلکه زیاد آب خوردن مکروه است. -
سر پا آب خوردن در شب مکروه است. -
آب را به سه نفس بخورد در هر دفعه «بسم الله» گفته و مابین هر دو نفس، حمد الهی نماید، پس حضرت حق جل شانه – بهشت را بر او واجب نماید. -
بعد از خوردن آب مستحب است سید الشهدا را یاد کند و بر قاتلان او لعنت بفرستد، زیرا هر کس چنین کند، صد هزار حسنه در نامه عمل او نوشته شود و صد هزار گناه محو می شود و درجه او صد هزار بالاتر می رود و مثل کسی می شود که هزار بنده را آزاد کرده و روز قیامت، سرد دل محشور می شود. -
بهترین ظرف برای آب خوردن، ظرف خرف (گل یا سفالین) است. -
با دست راست خوردن مستحب است و خوردن با دست چپ مکروه است. -
مستحب است طلب شفا کردن به آب بارانی که از ناودان کعبه ریخته می شود و به آب زمزم که شفاست از هر دردی و هم چنین است خوردن آب فرات و استشفای به آن، زیرا دو ناودان از بهشت در آن می ریزد و روزی هفت قطره از بهشت در آن چکیده می شود و هر شبی، ملکی از آسمان نازل می شود که با او سه مثقال از مشک بهشت هست. آن را در آب فرات می اندازد و هیچ نهری در مشرق و مغرب برکت دارتر از آن نیست و هر کس را در حین ولادت کام او را به آن بردارند، شیعی می شود و اگر مردم برکت او را می دانستند، هر آینه خیمه ها در دو طرف آن می زدند و اگر اتباع خطاب داخل آن نمی شدند، هر آینه هیچ مریضی داخل آن نمی شد مگر این که شفا می یافت. -
خوردن آب بارانی که به زمین نرسیده و در ظرفی گرفته شود، مستحب است که آن باطن بدن را پاک می کند و مرض ها را دفع می کند. مخصوصا اگر هفتاد مرتبه حمد و توحید و معوذتین (سوره فلق و ناس) را خوانده، به آن بدهند. -
خوردن تگرگ مکروه است. -
آب دادن به دیگران، ثواب بسیاری دارد، ولو در کنار آب باشند. اگر در جایی باشند که دسترسی به آب برای مؤمن میسر باشد، هر شربت آبی که به مؤمن داده شود، هزار حسنه دارد و اگر جایی باشند که دست آن مؤمن به آب نرسد، پس مثل آزاد کردن ده بنده از اولاد اسماعیل ذبیح الله است.
اصول آب آشامیدن
-
آب را باید به یک نفس و با سرعت تمام ننوشند، بلکه به تدریج و به 3 نفس بنوشند و هوای بازدم را در ظرف آب ندمند تا بخار نفس به آن نرسد. در شرع مقدس هم فوت کردن در پیاله آب مکروه است. -
در حالات غیر عادی مانند خوابیده و یا بر روی یا پهلو افتاده و یا خم گشته و یا گردن را کج کرده آب ننوشند. -
آشامیدن آب از ظرف سرتنگ نهی شده است: متأسفانه جام های قدیم به لیوان و لیوان به بطری های درب تنگ و آن هم به نی تبدیل شد. -
بهترین ظروف جهت آشامیدن آب، پیاله یا کاسه ای چینی و یا قدح سفالی صاف پاکیزه است که سر آن باز باشد و هر چه در آن است نمایان باشد. بهترین ظرف آن است که ته آن تنگ و درب ظرف گشاده باشد تا به سبب این شکل، آب کمی در آن جای گیرد و به نظر بسیار آید تا انسان را از ملاحظه أن سیری حاصل شود و کمتر آب بخورد. خوردن آب در ظرف مسی، باعث جذام (خوره) می شود. -
آب خوردن به طریقی که سر را بلند کرده و دهان را باز کرده آب را از دور بر آن بریزد و فرو برند، بسیار مضر و باعث بیماری های ریه است، بلکه باید لب را به ظرف آب گذارند و آب بنوشند. هم چنین نباید مانند بهایم که سر را در ظرف آب فرو می برند، آب خورد
اوقات ممنوعه نوشیدن آب
آشامیدن آب وسط غذا ممنوع است؛ همچنین فورا بعد از آن؛ خصوصا افرادی که آروغ دارند و معده آنها ضعیف است و نفخ شکم دارند؛ زیرا غذا برای هضم نیاز به گرمی دارد و خوردن آب، خصوصا آب سرد باعث نقص هضم می شود. علاوه بر آب همه نوشیدنی های سرد مانند نوشابه و شربت ها همراه غذا هضم را ناقص می کند.
ناشتا آشامیدن آب خصوصا اگر سرد باشد؛ باعث خاموشی حرارت اصلی و غریزی بدن است؛ چون در آن هنگام معده خالی است و آب را سریعا جذب می کند و به کبد و قلب و مغز می رساند. چون به قلب رسد، باعث خاموش شدن حرارت غریزی قلب و مرگ ناگهانی است. چون به کبد رسد، باعث سردی آن و بیماری های سرد کبدی است و چون به مغز رسد، باعث اماس، سستی عصب، فلج، سکته و… است.
بعد از ورزش زیاد و خسته کننده نیز مضر است، چون اعضا پس از ورزش گرم هستند و آب را فورا از معده جذب می کنند و ضررهای ناشتا آشامیدن را دارد. مکرر مشاهده شده که افرادی پس از ورزش سنگین آب سرد خورده اند و فورا دچار ایست قلبی شده اند.
بعد از جماع نیز همین طور است. در جماع بدن گرم می شود.
بعد از حمام گرم، چون به سبب حمام اعضا باز و منبسط می گردند و آب را به سرعت قبول کرده و جذب می کنند و از این رو همانند ناشتا نوشیدن، باعث سردی بدن و خاموشی حرارت غریزی و کاهش عمر می شود
در بین خواب و بعد از آن نیز علاوه بر ضررهای بالا، اکثر امراض مغزی مانند رعشه، کودنی، فراموشی و استرخا (ام اس) را به دنبال دارد.
نکته: در همه این موارد اگر انسان ناچار به آشامیدن آب باشد، باید اولا، آب گرم بیاشامد و ثانیا، قبل از آشامیدن سعی کنند به مضمضه عطش را تسکین دهد. اگر نشد. با مکیدن و قطره قطره خوردن، اگر باز هم نشد، باید آب گرم را با چیزی ترکیب کند و سپس بخورد تا سریعا جذب بدن نشود.
آشامیدن آب پس از خوردن میوه ها بسیار مضر است است؛ خصوصا اگر میوه ها تازه و مرطوب باشند؛ باید تا موقعی که خربزه، هندوانه، خیار، زردآلو و انگور در معده است، آب نیاشامد.
بیشتر بخوانید :
منابع ویتامین دی در طب سنتی : 14 خوراکی سرشار از ویتامین D
۱۲ خاصیت اثبات شده دارویی و درمانی هسته انبه در طب سنتی
مصرف شلغم در طب سنتی
بهترین تغذیه در دوران قاعدگی از نظر طب سنتی ایران
خواص پای مرغ از نظر طب سنتی