حجت‌الاسلام سید محمود نبویان در گفتگوی تفصیلی با خبرنگار مهر، در سالگرد انعقاد برجام و با انتقاد از اجرای یک جانبه توافق هسته‌ای از سوی ایران، گفت: شش سال است که توافق خسارت بار برجام به ما تحمیل شده است و نه تنها هیچیک از تحریم‌های ما لغو نشده، بلکه تعداد تحریم‌های ایران که زمان اوباما ۷۰۰ مورد بود، به ۱۶۰۰ مورد افزایش یافته است.
وی اظهار داشت: ایران مانند کشورهای دیگر نیازمند برق هسته‌ای است و مطابق با قانون، باید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای تولید کنیم که دولت روحانی با پذیرش برجام، کاملاً این پروژه را متوقف کرد.
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت لغو کامل تحریم‌ها، تصریح کرد: باید همه تحریم‌ها به هر بهانه‌ای رفع شود و لغو بخشی از تحریم‌ها هیچ سودی برای ما ندارد.
نایب رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مجلس با تعجیل در مذاکرات هسته‌ای کاملاً مخالف است، تاکید کرد: راستی آزمایی رفع تحریم‌ها فرآیندی زمانبر است اما آمریکا هنوز حاضر به لغو همه تحریم‌ها و راستی آزمایی واقعی آن نشده است.
نبویان به دولت سیزدهم توصیه می‌کند که تعهدات برجامی ایران را متوقف کند و در این باره، می‌گوید: منافع ملت ایران با اجرای یک طرفه برجام در حال نابود شدن است و دولت رئیسی باید ۹۰ درصد به توان داخلی خودمان متکی باشد و فقط ۱۰ درصد از تمرکز خود را روی مذاکرات برجام بگذارد.
مشروح این گفتگو به شرح زیر است:
شش سال از انعقاد توافق برجام گذشت اما هنوز تحریم‌های ایران سر جای خودش باقی است. چقدر ضرورت دارد که کل تحریم‌های ایران لغو شود؟
برجام سندی یکجانبه است و از ابتدا با بی‌دقتی تیم مذاکره‌کننده کشورمان منعقد شد. در برجام، یک سری وظایف و تعهدات به ایران تحمیل شد اما الزامی برای طرف مقابل جهت تعهد به مفاد برجام در نظر گرفته نشد. این در حالی است که از روز اول به تیم مذاکره کننده کشورمان تذکرات لازم داده شد که مصالح و منافع ملی را در مذاکرات مورد توجه قرار دهند. طرف مقابل به ظاهر متعهد شد که تحریم‌های ایران را برمی‌دارد اما این کار را در عمل انجام ندادند. متأسفانه دنیا بر مدار قانون نمی‌چرخد و دیدیم آمریکا به راحتی از برجام خارج شد اما آب هم از آب تکان نخورد و هیچ مشکلی پیش نیامد.
۶ سال است که برجام را به صورت یکجانبه اجرا می‌کنیم در حالی که باید برجام را گام به گام اجرا می‌کردیم
در شرایطی که دو طرف تعهد می‌دهند، ما نباید ابتدا کل تعهداتمان را انجام می‌دادیم و باید اول آن‌ها تعهداتشان برای لغو تحریم‌ها را عملیاتی می‌کردند و در صورت حسن نیتشان، ما هم بر مبنای عملکرد آنان، به تعهدات برجامی خود عمل می‌کردیم. متأسفانه عدم دقت مذاکره کنندگان ما و بی‌توجهی آنان از روند جهانی باعث شد که قرارداد خسارت بار برجام منعقد شود. تیم مذاکره کننده ما به این مسئله توجه نکردند که در دنیا چه می‌گذرد و حداقل کاری که باید انجام می‌شد، آن بود که باید برجام را گام به گام اجرا می‌کردیم.
به هر صورت، ما به صورت یک جانبه به کل تعهداتمان در برجام عمل کردیم و شش سال است که این توافق خسارت بار به ما تحمیل شده است و طرف مقابل، نه تنها هیچیک از تحریم‌های ما را برنداشته است، بلکه روز به روز هم به تحریم‌های ایران اضافه می‌کند. طبق گفته سید عباس عراقچی، در دوران اوباما نزدیک به ۷۰۰ تحریم علیه ایران وجود داشت که ترامپ به تحریم‌های ایران اضافه کرد و الان در مجموع ۱۶۰۰ تحریم علیه ایران وجود دارد.
تصویب قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها در مجلس، چه تأثیری در روند مذاکرات هسته‌ای گذاشته است؟
مجلس شورای اسلامی برای دفاع از حقوق ملت ایران، قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها را به تصویب رساند و تأکید نمایندگان این است که جاده یک طرفه برجام باید بسته شود. حرف ما این است که چرا ملت ایران باید همیشه خسارت ببینند اما غربی‌ها هیچیک از تحریم‌های ایران را برندارند و حتی بر تعداد تحریم‌های ما بیفزایند.
دولت روحانی با پذیرش برجام پروژه تولید برق هسته‌ای را متوقف کرد
ایران مانند کشورهای دیگر نیازمند برق هسته‌ای است اما الان ما گرفتار قطعی برق هستیم و مطابق با قانون باید ۲۰ هزار مگاوات برق هسته‌ای تولید کنیم که دولت روحانی با پذیرش برجام، کاملاً این پروژه را متوقف کرد. ما برای اینکه یک راکتور تولید برق هزار مگاواتی بوشهر را راه بیندازیم، نیازمند ۳۰ تن مواد غنی شده هستیم. پیش از آنکه دولت روحانی روی کار بیاید، ۱۱ تن مواد غنی شده تولید کردیم و به دنبال آن بودیم که این تولیدات را به ۳۰ تن برسانیم. اما متأسفانه این دولت به غربی‌ها تعهد داد که ۱۱ تن ذخایر غنی شده را نگه ندارند و آن را به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش دهند.
چندین ماه است که مذاکرات وین در حال انجام است. ارزیابی شما از این مذاکرات چیست؟
تاکنون این مذاکرات هیچ نتیجه‌ای نداشته است و در همان ابتدا به عراقچی گفتم که حضور شما در مذاکرات هیچ معنایی ندارد و نتیجه‌ای نمی‌گیریم. البته دولتمردان ما می‌گفتند بایدن دموکرات است و از ترامپ بهتر است، اما الان نزدیک به شش ماه است که رئیس‌جمهور آمریکا شده و تحریم‌های ایران سر جای خودش باقی مانده است. ترامپ ایران را از نظر دارویی هم تحریم کرد و افرادی که می‌گفتند بایدن از ترامپ بهتر است، پاسخ دهند که چرا بایدن در این شش ماه حداقل تحریم‌های دارویی ایران را برنداشته است؟ نکته مهم دیگر آن است که برخی از تحریم‌های آمریکا با دستور اجرایی رؤسای جمهور این کشور و برخی دیگر با مصوبه کنگره آمریکا علیه ایران اعمال شده است. بایدن اگر از ترامپ بهتر است، می‌تواند دستور لغو تحریم‌هایی را که به دستور رؤسای جمهور آمریکا علیه ایران اعمال شده است، بدهد. این مسئله نشان می‌دهد دولتمردان ما به ویژه تیم مذاکره کننده کشورمان، جهان و آمریکا را به خوبی نمی‌شناسند، در حالی که برخی از آنان سال‌ها در آمریکا و کشورهای غربی زندگی کردند. این افراد هنوز هم خیال می‌کنند دموکرات‌ها بهتر از جمهوری‌خواهان هستند که خیال باطلی است.
تاکنون خروجی مذاکرات وین چه بوده است؟
تا جایی که بنده اطلاع دارم، طرف مقابل می‌گوید قانون تحریم‌های ایران را برنمی‌دارد. برای مثال قانونی تحت عنوان «قانون کاتسا» وجود دارد و به تصویب کنگره آمریکا رسیده است و آمریکا در این مذاکرات می‌گوید فقط تحریم‌های هسته‌ای ایران را برمی‌دارد اما کاتسا که شدیدترین قوانین تحریمی آمریکا علیه ملت ایران است، برداشته نمی‌شود. در واقع، تحریم کاتسا مادر همه تحریم‌هاست و باید کامل لغو شود. در تحریم کاتسا همه بانک‌ها و دیگر مجموعه‌ها به بهانه حقوق بشر، موشکی و مسائل منطقه مشمول تحریم شدند و هیچ ربطی به مسائل هسته‌ای ندارد. دایره وسعت تحریم‌های کاتسا به اندازه‌ای است که اگر یک بانک یا شرکت از خارج از ایران با جمهوری اسلامی ایران رابطه داشته باشد، آمریکا آن شرکت را تحریم می‌کند و علاوه بر این، تمام شرکت‌هایی را هم که با آن شرکت خارجی در ارتباط باشند، تحریم می‌کند.
آمریکا اراده‌ای برای لغو تحریم کاتسا که شدیدترین قوانین تحریمی علیه ایران است، ندارد
با وجود این، آمریکا اعلام کرده است که تحریم کاتسا را برنمی‌دارد و صرفاً برخی از افراد و اشخاصی را که مطابق با این قانون تحریم شدند، از تحریم خارج می‌کند. اگر می‌خواهیم تحریم‌ها برداشته شود، باید قانون‌هایی هم که برای تحریم ایران به تصویب رسیده است، لغو شود و این موضوع دست مقامات آمریکاست. آنان هم می‌توانند دستورات اجرایی رؤسای جمهور آمریکا و هم مصوبات کنگره آمریکا درباره تحریم ایران را لغو کنند اما اراده‌ای برای این کار ندارند.
نکته بعدی این است که آنان گفته‌اند تحریم‌های ایران را به صورت بخشی برمی‌دارند و قانون‌هایی که برای تحریم این بخش‌ها تصویب کرده‌اند، حذف نمی‌شود. به این معنا که برای مثال صنعت فولاد، پتروشیمی، کشتیرانی و نفت را از ذیل تحریم‌ها برمی‌دارند اما تا زمانی که قوانین تحریمی باقی باشد، لغو کامل تحریم‌ها عملیاتی نمی‌شود و آنان می‌توانند مجموعه‌های دیگر ایران را ذیل تحریم قرار دهند.
از سوی دیگر تحریم‌ها چند لایه هستند. به این معنا که آمریکا ممکن است بگوید تحریم نفت را برمی‌دارد. در این شرایط، ما می‌توانیم نفت خود را به فروش برسانیم اما سوال این است که آیا پول حاصل از فروش نفت را هم می‌توانیم به کشورمان بیاوریم یا خیر. آمریکایی‌ها در این شرایط ممکن است بگویند ما نگفتیم تحریم‌های بانکی را برمی‌داریم و حرف‌مان این بود که فقط تحریم نفتی را لغو می‌کنیم. در واقع، زمانی که نفت را بفروشیم اما پول آن به کشور بازنگردد، فروش نفت چه سودی برای ما دارد؟ حتماً باید تحریم‌های بانکی ایران برداشته شود چرا که یک تحریم با ۲۰ تحریم دیگر ارتباط پیدا می‌کند.
یکی دیگر از بحث‌های مهم در این زمینه آن است که لغو تحریم‌ها باید راستی آزمایی شود. دولت می‌گوید راستی آزمایی زمانبر نیست. آیا این موضوع درست است؟
تاکید نمایندگان مجلس این است که باید لغو تحریم‌ها راستی آزمایی شود چرا که در برجام هم روی کاغذ نوشته شده که تحریم‌های ایران باید لغو شود اما آیا این موضوع عملیاتی شد؟ آنان یک بار به ما تعهد کاغذی دادند و در برجام متعهد شدند که تحریم‌های ایران را بردارند اما این کار را در عمل انجام ندادند. بنابراین راستی آزمایی لغو تحریم‌ها امری ضروری است.
راستی آزمایی رفع تحریم‌ها فرآیندی زمانبر است اما آمریکا هنوز حاضر به لغو همه تحریم‌ها و راستی آزمایی واقعی آن نشده است
از سوی دیگر، اگر تحریم چرخه دلار برداشته نشود، هیچ تأثیری ندارد و در واقع زمانی که شما تجارت کنید اما نتوانید پول حاصل از آن را وارد کشور کنید، فایده‌ای ندارد. اگر قرار است تحریم‌های بانکی برداشته شود، ما باید بتوانیم پول حاصل از صادرات را به کشور بیاوریم و باید سوئیفت آزاد شود. یک تاجر برای آنکه تجارت خود را انجام دهد، حداقل شش ماه این فرایند طول می‌کشد. پس اگر تحریم‌ها برداشته می‌شود، تجار ما حداقل باید شش ماه تا یک سال ثمره لغو تحریم‌ها را ببینند و بتوانند بدون هیچ مانعی واردات و صادرات کنند. پس راستی آزمایی فرآیندی زمانبر است و چند ماه طول می‌کشد اما آمریکا هنوز حاضر به لغو همه تحریم‌ها و راستی آزمایی واقعی آن نشده است.
سیاست قطعی ایران، لغو کامل تحریم‌هاست اما آمریکایی‌ها می‌گویند که فقط بخشی از تحریم‌های ما را برمی‌دارند. آیا لغو بخشی از تحریم‌ها فایده‌ای دارد؟
تحریم‌ها به بهانه‌های مختلف علیه ایران تحمیل شد و سیاست قطعی ما این است که تحریم‌های ایران به هر بهانه‌ای باید به صورت کامل لغو شود. اگر آنان فقط تحریم‌های هسته‌ای ایران را بردارند، فایده‌ای ندارد. برای مثال اگر آنان صنعت فولاد را از تحریم به دلیل مسائل هسته‌ای خارج کنند، یک ماه بعد ممکن است صنعت فولاد را ذیل تحریم‌های موشکی ببرند. آمریکایی‌ها اعلام کردند که فقط تحریم‌های هسته‌ای ایران را برمی‌دارند که فایده‌ای ندارد چرا که آنان می‌توانند بعد از لغو تحریم‌های هسته‌ای، از سایر بهانه‌ها برای تحریم ایران و فشار وارد کردن به کشورمان استفاده کنند. از سوی دیگر، بانک مرکزی ذیل تحریم‌های هسته‌ای بود که ترامپ آن را ذیل تحریم‌های تروریستی برد. بر این اساس، اگر آنان فقط تحریم‌های هسته‌ای ایران را بردارند، سودی برای ما ندارد و سایر تحریم‌ها سر جای خودش باقی می‌ماند. اگر می‌خواهیم تحریم‌ها برداشته شود، باید همه تحریم‌ها به هر بهانه‌ای برداشته شود. برای ما مهم این است که همه تحریم‌های ایران لغو شود و لغو بخشی از تحریم‌ها هیچ ارزشی ندارد.
روحانی و برخی از دولتمردان این روزها عجله زیادی برای به نتیجه رساندن مذاکرات دارند. آیا با وجود بدعهدی غربی‌ها، تعجیل در اتمام مذاکرات وین نتیجه‌ای برای ما در پی خواهد داشت؟
متأسفانه برخی از مقامات دولت می‌خواهند تا پایان کار این دولت مذاکرات را به اتمام برسانند که کار درستی نیست. روحانی، ظریف و عراقچی باید پاسخ دهند که علی رغم اینکه طرف مقابل بدعهدی می‌کند و به دنبال لغو کامل تحریم‌های ایران نیست، چرا تا این حد اصرار دارند تا مذاکرات در این دولت به سرانجام برسد؟
اخیراً کمیته تطبیق برجام تشکیل شده است که وحید جلال زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس و عبدالرضا مصری، نایب رئیس مجلس هم در این کمیته حضور دارند. بنده با این دو نماینده صحبت کردم و آنان گفتند که معمولاً درباره مباحث مختلف پیرامون مذاکرات و توافق هسته‌ای رأی‌گیری می‌شود که ما چندین بار مخالفت خود را درباره مباحث مطروحه اعلام کردیم اما اکثریت اعضای این کمیته افرادی نزدیک به دولت همچون علی اکبر صالحی، سید عباس عراقچی و علی شمخانی هستند و در نهایت هم معمولاً نظرات آنان درباره مذاکرات هسته‌ای به تصویب می‌رسد.
مجلس با تعجیل در مذاکرات هسته‌ای کاملاً مخالف است و اجازه نمی‌دهد که علاوه بر برجام، خسارت دیگری به کشورمان تحمیل شود
دولتمردان بدانند که مجلس با تعجیل در مذاکرات هسته‌ای کاملاً مخالف است و اجازه نمی‌دهد که علاوه بر برجام، یک خسارت دیگری به کشورمان تحمیل شود. درخواست ما از روحانی و ظریف که عجله زیادی برای به سرانجام رساندن مذاکرات در این دولت دارند، این است که صادقانه به مردم بگویند آیا تحریم‌های ایران به صورت کامل برداشته می‌شود یا اینکه طرف مقابل فقط روی کاغذ چند تحریم ایران را برمی‌دارد؟ قوانین تحریم ایران، دستورات اجرایی رؤسای جمهور آمریکا برای تحریم ایران و تحریم‌های بانکی کشورمان باید برداشته شود تا خیال ما از جهت رفع کامل تحریم‌ها راحت شود. در صورتی که تحریم‌های بانکی برداشته نشود و حاصل توافق جدید با غربی‌ها این باشد که برق هسته‌ای تولید نکنیم و از سانتریفیوژهای نسل جدید استفاده نشود، فایده‌ای برای ما ندارد.
دولت سیزدهم باید چه رویکردی نسبت به برجام و گفتگو با ۱+۴ داشته باشد تا سریع‌تر بتوان به نتیجه رسید؟
طرف‌های مقابل ما در برجام، شرط و شروط زیادی را برای کشورمان گذاشتند و بسیاری از حقوق مسلم را از ما گرفتند. برای مثال، تولید برق هسته‌ای حق ماست و نباید برای تولید آن از غربی‌ها اجازه بگیریم. دولت آینده باید کاری کند که ما این حقوق را مجدداً به دست بیاوریم.
دولت سیزدهم باید تعهدات برجامی ایران را متوقف کند و جلوی خسارت‌های حاصل از برجام را بگیرد
فلسفه انجام مذاکرات برای رفع تحریم‌ها بود و اگر تحریم‌ها برداشته می‌شود، ما باید با طرف مقابل توافق کنیم اما در غیر این صورت، ما باید مطابق با برجام عمل کنیم. بر اساس مواد ۲۶ و ۳۶ برجام، اگر یک طرف تعهدات خود را انجام دهد اما طرف مقابل انجام ندهد، این امر به منزله توقف جزئی یا کلی برجام است. دولت سیزدهم باید تعهدات برجامی ایران را متوقف کند، چرا که منافع ملت ایران با اجرای یک طرفه برجام در حال نابود شدن است و باید جلوی خسارت‌های حاصل از برجام گرفته شود.
برجام فایده‌ای برای ما نداشته است و هم تحریم‌های ایران سر جای خودش باقی مانده و هم منافع هسته‌ای ما در حال نابود شدن است. دولت آینده باید منافع ملت ایران را در مذاکرات در نظر گیرد. اگر تحریم‌ها برداشته می‌شود، با منطق و محکم پیش بروند. انجام مذاکره هسته‌ای هیچ مشکلی ندارد و درِ ایران به سمت مذاکرات باز است اما نباید دولت آینده منتظر بماند و چشم به آمریکایی‌ها بدوزد تا ببیند طرف مقابل چه اقدامی انجام دهد.
مذاکرات هسته‌ای، جز خسارت عایدی دیگری برای مردم نداشته است و نباید معطل مذاکرات بمانیم
دولت روحانی تمام فکر و ذکرش این بود که طرف مقابل باید مشکلات ما را حل کند و مدام حرف از مذاکره می‌زدند و رفع مشکلات را به مذاکرات و توافق با غربی‌ها گره می‌زدند اما دولت آینده باید به توان داخلی خودمان توجه کند. دولت سیزدهم باید ۹۰ درصد به توان داخلی خودمان متکی باشد و فقط ۱۰ درصد از تمرکز خود را روی مذاکرات برجام بگذارد. اگر قرار بر این است که تحریم‌ها برداشته شود، باید همه تحریم‌ها لغو شود. اما اگر قرار است طرف‌های مقابل بازی درآورند، نباید معطل آنان بمانیم و باید به سمت منافعی که در بخش هسته‌ای داریم، بازگردیم. دولت روحانی همه خسارت‌ها را با امضای برجام بر ملت ایران تحمیل کرد و بانی وضع موجود است. مذاکرات هسته‌ای، جز خسارت عایدی دیگری برای مردم نداشته است و تا زمانی که دولت روحانی پای کار است، این خسارت‌ها هم باقی می‌ماند.