ویتامین K چیست؟
ویتامین K دو فرم اصلی زیر را دارد.
-
نوع اول به عنوان ویتامین K-1 و یا فیلوویونون شناخته شده و می تواند در گیاهانی مانند اسفناج و کلم بروکلی یافت شود. -
دومین فرم از این ویتامین، ویتامین K-2 یا منواکینون است که در بدن یافت شده و به طور طبیعی در روده تولید می شود.
هر دو فرم ویتامین K-1 و ویتامین K-2 پروتئین هایی را تولید می کنند که به خون در لخته شدن کمک می کنند. لخته شدن یا انعقاد خون فرآیندی طبیعی در بدن است که از خونریزی بیش از حد داخلی و خارجی جلوگیری می کند.درست است که کمبود ویتامین K نادر است. اما این بدان معنی نیست که بدن انسان می تواند به اندازه کافی از این پروتئین تولید کند و خطر خونریزی بیش از حد را کاهش دهد.
بلکه نادر بودن این کمبود به این نکته باز می گردد که اکثر بزرگسالان به اندازه کافی از مواد غذایی غنی از ویتامین K استفاده می کنند.بعضی از داروها و بیماری ها می توانند تولید ویتامین K را در بدن کاهش دهند و جذب این ویتامین را مهار کنند. بیشتر بزرگسالان نیز به همین دلایل دچار کمبود ویتامین K می شوند.
با این حال، کمبود ویتامین K در نوزادان بیشتر شیوع دارد. در این شرایط به این کمبود، خونریزی ناشی از کمبود ویتامین K و یا VKDB گفته می شود.
علل و عوامل خطر ایجاد کننده کمبود ویتامین K
بزرگسالانی که شرایط زیر را دارند در معرض خطر کمبود ویتامین K و علائم مرتبط با آن می باشند:
-
مصرف داروهای ضد انعقاد که از لخته شدن خون جلوگیری کرده اما فعال شدن ویتامین K را نیز مهار می کنند -
مصرف آنتی بیوتیک ها که باعث جلوگیری از تولید و جذب ویتامین K می شود -
عدم استفاده کافی از ویتامین K از طریق رژیم غذایی -
مصرف دوزهای بسیار بالایی از ویتامین A یا E
افراد دیگری که ممکن است با کمبود ویتامین K مواجه شوند شامل افرادی هستند که بیماری دارند که باعث می شود بدن قادر به جذب چربی نباشد. این عارضه به عنوان سوء جذب چربی شناخته می شود.
افرادی که در جذب چربی مشکل دارند ممکن است به یکی از بیماری های زیر مبتلا باشند:
-
بیماری سلیاک -
فیبروز کیستیک -
بیماری های مربوط به روده یا صفراوی (کبد، کیسه صفرا، و مجاری صفراوی) -
جراحی که باعث برداشتن بخشی از روده شده است
دلایل متعددی برای ابتلای بیشتر نوزادان به کمبود ویتامین K وجود دارد. این دلایل عبارتند از:
-
نوشیدن زیاد شیر مادر که حاوی ویتامین K کمی است -
عدم انتقال ویتامین K از جفت مادر به نوزادش -
ناتوانی کبد نوزاد تازه متولد شده برای استفاده از ویتامین K -
ناتوانی روده نوزادان برای تولید ویتامین K-2 در چند روز اول زندگی
متخصصان تغذیه توصیه می کنند که مردان بالغ باید حداقل ۱۲۰ میکروگرم ویتامین K در روز مصرف کنند و زنان به ۹۰ میکروگرم از این ویتامین در روز نیاز دارند.
مواد غذایی که دارای ویتامین K زیادی هستند عبارتند از:
-
سبزیجات سبز -
سبزیجات برگ دار -
آلو -
محصولات لبنی تخمیر شده
علائم کمبود ویتامین K
علائم زیادی در صورت کمبود ویتامین K در بدن وجود دارد، اما یکی از اصلی ترین آنها خونریزی بیش از حد است. خونریزی بیش از حد ممکن است بلافاصله آشکار شود، زیرا معمولا افراد مبتلا به این کمبود بعد از بریدن قسمتی از بدن شاهد بند نیامدن خونشان هستند.
سایر علائم خونریزی بیش از حد می تواند شامل موارد زیر باشد:
-
کبودی پوست -
لخته های کوچک خون که زیر ناخن ظاهر می شوند -
خونریزی در غشای مخاطی که قسمت های داخلی بدن هستند -
سیاه شدن مدفوع
اگر به دنبال نشانه هایی از کمبود ویتامین K در کودکان و نوزادان تازه متولد شده هستید، باید به موارد زیر توجه کنید:
-
خونریزی بیش از حد از بند ناف -
خونریزی قابل مشاهده از پوست، بینی، دستگاه گوارش، و یا مناطق دیگر -
خونریزی بیش از حد از آلت تناسلی نوزادان پسر بعد از ختنه شدن -
خونریزی مغزی ناگهانی است که به شدت و به طور بالقوه خطرناک است
روش های تشخیص کمبود ویتامین K
برای تشخیص کمبود ویتامین K، پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی می کند تا ببیند عوامل خطر را دارد یا نه؟
پزشک ممکن است از آزمایش انعقادی به نام زمان پروترومبین یا PT استفاده کند. این آزمایش خون بر روی نمونه خون انجام می شود. سپس مواد شیمیایی به خون اضافه می شوند، و این موضوع که چقدر طول می کشد تا خون لخته شود، اندازه گیری خواهد شد.اگر لخته شدن خون بیش از ۱۳٫۵ ثانیه طول بکشد، پزشک ممکن است کمبود ویتامین K را تشخیص دهد.
برخی از مواد غذایی ویتامین K زیادی دارند و نباید قبل از انجام این آزمایش مصرف شوند. این مواد غذایی عبارتند از:
روش های درمان کمبود ویتامین K
پس از تشخیص کمبود ویتامین K، مکمل ویتامین K به نام فیتونادون برای بیمار تجویز می شود. این مکمل معمولا به صورت خوراکی مصرف می شود، البته اگر فرد مشکل جذب مکمل های خوراکی را نیز داشته باشد، نوع تزریقی این مکمل تجویز می شود.
دوز توصیه شده بستگی به سن و سلامت بدن بیمار دارد. اما دوزهای معمولی که برای بزرگسالان تجویز می شوند بین ۱ تا ۲۵ میکروگرم است. پزشک این موضوع را نیز بررسی خواهد کرد که آیا بیماری از داروهای ضد انعقادی استفاده می کند یا نه؟ زیرا این داروهای می توانند با ویتامین K تداخل داشته باشند.
معمولا بررسی میزان ویتامین K و تزریق مقداری از این ویتامین در هنگام تولد می تواند از کمبود ویتامین K در نوزادان جلوگیری کند.این کار در ایالات متحده، بخشی از غربالگری نوزادان است. متخصصان American Academy of Pediatrics معتقدند که در هنگام تولد تنها تزریق ۰٫۵ تا ۱ میکروگرم ویتامین K-1، می تواند از کمبود این ویتامین جلوگیری کند.
میزان تزریق ویتامین K برای نوزادانی که در شرایط خاصی هستند بسیار مهم است.
عوامل خطر ساز کمبود ویتامین K برای کودکان عبارتند از:
-
نوزادانی که به نارش متولد می شوند -
نوزادانی که مادرانشان داروهای ضد تشنج، ضد انعقاد یا داروهای درمان سل استفاده می کنند -
نوزادانی که به دلیل بیماری های دستگاه گوارش و کبد از ضعف در جذب چربی برخوردارند -
نوزادانی که در هنگام تولد ویتامین K دریافت نکردند، به طور انحصاری شیرمادر استفاده کرده اند و در معرض آنتی بیوتیک قرار گرفته اند.
نکته آخر
کمبود ویتامین K در بزرگسالان بسیار نادر است. با این حال، اگر این کمبود درمان نشده باقی بماند، ممکن است خونریزی بیش از حد ایجاد شود.
برای نوزادان ضروری است که در هنگام تولد و جهت پیشگیری از عوارض نامطلوب خونریزی بیش از حد، مانند خونریزی داخل جمجمه، آسیب مغزی و مرگ نوزاد، مقداری از این ویتامین تزریق شود.
همچنین بخوانید:
فواید وعوارض مصرف مکمل ویتامین K برای سلامتی
موارد مصرف و عوارض قرص ویتامین کا
فواید بی نظیر ویتامین k برای بدن
ویتامین K۱ و K۲ چه تفاوتی دارند و بدن به کدامیک نیاز دارد؟