یک متخصص کودک، مقاومت کودک در رفتن به رختخواب را اختلال خواب دانست و گفت: عدم توانایی به خواب رفتن، انواع بیداری‌های مکرر شبانه، صحبت کردن در خواب، خوابگردی، کابوس و وحشت شبانه از نمونه‌های اختلال خواب هستند.شبنم جلیل‌القدراظهار داشت: اختلال خواب مشکل شایعی در کودکان است چرا که از هر 5 کودکی که به هر دلیل به پزشک مراجعه کنند یکی دچار اختلال خواب است.دانشیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین ادامه داد: دلایل مراجعه کودکان به پزشک می‌تواند بیماری یا مشکلات تغذیه یا مشکلات رفتاری یا اختلال خواب باشد.این متخصص کودکان افزود: اختلال خواب در کودکان معمولاً یا آن قدر شدید است یا آن قدر روتین و تکراری است که نیاز به بازگو کردن ندارد.
جلیل‌القدر تصریح کرد: آمار نشان داده در ایران تقریباً 21 درصد کودکان اختلال خواب شدید دارند یعنی حداقل دو شب در هفته بد خوابی دارند.دانشیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین، خواب را ترکیبی از علائم بیولوژیک، فیزیولوژیک، رفتار، عادت و ژنتیک دانست و گفت: همه این عوامل دست به دست هم می‌دهند تا کودک یک خواب خوب داشته باشد و اگر یکی از این عوامل از بین رود اختلال خواب به وجود می‌آید.جلیل‌القدر مقاومت کودک در رفتن به رختخواب را اختلال خواب دانست و ادامه داد: عدم توانایی به خواب رفتن، عدم توانایی به حس ممتد خواب، انواع بیداری‌های مکرر شبانه، صحبت کردن در خواب، خوابگردی، کابوس و وحشت شبانه از نمونه‌های اختلال خواب هستند.
وی مشکلات تنفسی در خواب را از اختلالات جدی معرفی کرد و گفت: اگر زمان خوابیدن کودک 30 دقیقه بیشتر طول بکشد این کودک بدخواب است؛ همچنین اگر کودک بخوابد و نیمه شب از خواب بیدار شده و بیداریش یک ساعت یا بیشتر طول بکشد و آن قدر خواب و بیداری را تجربه کند که در طول روز خواب آلود باشد و اجازه خواب مناسب به والدین را ندهد این کودک نیز بد خواب است.دانشیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین ادامه داد: تمام این مشکلات جدی است و احتیاج به یکسری اقدامات خاص دارد که پزشک می‌بایست برای درمان آن اقدام کند.جلیل‌القدر اولین اقدام پزشک در مواجهه با چنین کودکانی را گرفتن شرح حال کاملی از کودک دانست و افزود: در کنار معاینه دقیق، تطبیق سن تکاملی و سن تقویمی با عادات شکل گرفته با الگوی خواب کودک لازم است.
متخصص کودکان ادامه داد: اگر کودک به بی‌قراری شدید اندام در طول خواب مبتلا باشد یا بیماری تنفسی و قطع نفس در خواب داشته باشد مسلماً چنین کودکی احتیاج به ارزیابی دقیق در آزمایشگاه خواب دارد.دانشیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین، اختلالات غدد درون ریز، اختلالات قلبی و ریوی و بیماری‌های زمینه‌‌ای مانند بیماری عصبی- عضلانی را مواردی دانست که می‌بایست در آزمایشگاه خواب به آن پرداخت.جلیل‌القدر به خانواده‌ها توصیه کرد که بهداشت خواب را در برخورد با این کودکان رعایت کنند؛ همچنین از رفتار درمانی در مواقعی که رفتارهای غیرمعمول رایج شده در خانواده را می‌بینند کمک بگیرند.این متخصص کودکان دارو درمانی با نظر پزشک در موارد خاص را ضروری دانست و افزود: در صورتی که اختلالات ارگانیک خاص وجود داشته باشد نیاز به مشاوره با جراح و اقدامات خاص نیز هست.وی جراحی، جراحی لوزه‌ها و استفاده از تکنیک های غیر تهاجمی را در این کودکان ضروری دانست.
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین درباره بهداشت خواب گفت: ساعت خواب و بیداری کودک باید ثابت باشد و همچنین اختلاف میزان خواب شبانه در طول روزهای هفته با روز آخر هفته بیش از یک ساعت نباشد.جلیل‌القدر به خانواده‌ها توصیه کرد برای رعایت هر چه بیشتر بهداشت خواب توجه داشته باشند که کودکان قبل از خواب، بازی‌های هیجانی به خصوص بازی‌های کامپیوتری انجام ندهند.این متخصص کودکان تشریح کرد: کودک باید برای خواب جای ثابتی داشته باشد و دمای اتاق از 24 درجه سانتی‌گراد بیشتر نباشد همچنین نور خانه در شب ملایم بوده و سر و صدا به حداقل ممکن برسد.دانشیار دانشگاه علوم پزشکی قزوین توصیه کرد که کودک شام را 2 تا 3 ساعت قبل از خواب بخورد و قبل از مسواک زدن نیز، یک لیوان شیر ولرم یا شیرموز یا شیر با کیک مصرف کند که هم سیر شود و هم راحت‌تر بخوابد.
کابوس های کودکانه
کابوس در واقع رویای بد و ناراحت کننده است که غالبا به خاطر عوامل ترسناک در روز بروز می کند. این عوامل می تواند از جانب والدین، تماشای تلویزیون و اضطراب های خاص کودکانه باشد. همچنین تحقیر شدن کودک در سن 3تا 5سالگی، گم شدن و پیدا نکردن راه خانه، از دست دادن عشق مادر به خاطر از شیر گرفته شدن علل مهم کابوس شناخته شده است. کابوس تقریبا نزدیک صبح که زمان خواب عمیق است دیده می شود، بیشتر از چند دقیقه طول نمی کشد و کودک با حالت جهشی و ترس از خواب می پرد.
در این زمان بچه کاملا نسبت به پدر و مادر و محیط پیرامون آگاهی دارد، می تواند اشیا را شناسایی کند، اما با جیغ و گریه و اضطراب از خواب بیدار می شود. نسبت به خواب و چیزهایی که دیده، آگاهی دارد و آنها را به یاد می آورد.در این باره باید به کابوس پس ضربه ای هم اشاره کرد. به این معنی که کودک در دوره ای از زندگی در شرایط وحشتناکی مثل آتش سوزی، تصادف و… قرار داشته که بعداً همان صحنه ها را در خواب می بیند. کابوس های کودکانه اگر تا دوران بلوغ ادامه یابد، نشان دهنده مشکلات درون خانواده است.
شرایط سنی مختلف کودکان در رابطه با کابوس دیدن
هنوز اطلاع دقیقی در دست نیست که نوزادان کابوس می بینند یا نه که البته احتمال آن خیلی ضعیف است. به طور کلی مفهوم رویا از 2سالگی کم کم شکل می گیرد. از 1تا 3سالگی ممکن است کابوس دیدن شروع شود که خیلی کم پیش می آید و کابوس محتوای ساده ای دارد. حدود 3تا 5 سالگی، سن شایع کابوس دیدن است. بچه ها در سنین 3 تا 6سالگی دچار اضطراب هایی می شوند که مشکلات خواب را در پی دارد و غالبا برای خوابیدن مقاومت می کنند.
از 6تا 10سالگی هم ممکن است کابوس ببینند اما احتمال آن کمتر است که علت آن می تواند فیلم ها و داستان های ترسناک باشد. همچنین کابوس در این سن می تواند راهی برای ابراز احساسات تهاجمی باشد. این حالت معمولا در بین کودکان با ادب و شایسته ای مشاهده می شود که چون کمتر احساسات و رفتار منفی خود را بروز می دهند، به شکل کابوس دیده می شود.
رفتار صحیح والدین با این مشکل
وقتی کودک با اضطراب از خواب بیدار می شود، پدر و مادر باید ترس او را از بین ببرند و به او آرامش دهند و لزومی ندارد تا از او بپرسند چه چیزهایی در خواب دیده است. اما مهم ترین عامل، کم کردن مشاجرات خانوادگی است چرا که این مسائل عوامل تهدید کننده ذهن است. به علاوه باید تلویزیون دیدن فرزندان نیز کاملا کنترل شود و اصلا تصاویر ناراحت کننده و خشن نبینند.
وحشت شبانه
وحشت شبانه حالتی است که کودک با ترس و هراس از خواب می پرد، در رختخواب می نشیند، تقاضای کمک می کند، دستانش را به این طرف و آن طرف تکان می دهد و به یک مهاجم حمله می کند. با اینکه چشمانش باز است اما اطرافیان را نمی شناسد، ممکن است به نقطه ای خیره شود. وحشت شبانه در ساعات اول شب اتفاق می افتد و بیش از 5تا 10 دقیقه طول نمی کشد. کودک خودش هم دوباره می خوابد و اگر صبح از او در این باره سۆال کنیم، چیزی به خاطر ندارد.این حالت در سنین 4تا 7 سال رایج تر است و بیشتر در بین کودکان باهوش، مضطرب و فعال دیده می شود. تفاوت آن با کابوس در این است که کابوس ممکن است تا بزرگسالی هم ادامه داشته باشد، اما وحشت شبانه فقط منحصر به دوران کودکی و موقتی است.
عوامل پدیدآورنده وحشت شبانه
بار دیگر باید به شرایط روحی روانی کودک اشاره کنیم. مسائل خانوادگی و والدین در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. اما علاوه بر آن، خستگی و مسافرت های طولانی که ریتم خواب کودک را به هم می زند، افسردگی و مصرف برخی داروها نیز می تواند وحشت شبانه را در پی داشته باشد. اگر همه شرایط روحی کودک مساعد بود، شرایط جسمانی مثل پایین آمدن قند خون، تب، اختلالات گوارشی و… می تواند علل زمینه ساز باشد. برای برطرف کردن مشکل نیز باید در وهله اول وضعیت خانواده بررسی شود و بعد شرایط کودک، زیرا در این باره خانواده درمانی بسیار مهم است.
راه رفتن کودکان در خواب
این مشکل تقریباً به ندرت دیده می شود و بیشتر از چند بار در زندگی کودک اتفاق نمی افتد. ادامه یافتن این حالت تا دوران بلوغ نیز مانند وحشت شبانه بسیار نادر است. کودکان بی قرار، حساس، عصبانی، هیجانی و تب دار بیشتر مستعد ابتلا به این اختلال هستند. راه رفتن در خواب خطرناک است اما باعث صدمه نمی شود.عوامل ارثی، شرایط خانوادگی، خصوصاً کمبود محبت، روابط والدین، کیفیت آن و مسائل روحی عاطفی در بروز این حالت دخیل است.کودک در این حالت با چشمان باز، کورمال کورمال راه می رود، طوری اطراف را لمس می کند که انگار به دنبال چیزی می گردد. معمولا به طرف دستشویی یا اتاق مادر می رود و نسبت به اطرافش آگاهی ندارد.
در صورت مشاهده این حالت، والدین باید دست او را گرفته و آرام به رختخواب برگردانند. بهتر است در و پنجره ها بسته باشد تا کودک از ارتفاع سقوط نکند. مراقب باشید فرزندتان قبل از خواب حتماً به دستشویی برود و شب ها غذای سنگین نخورد. طبق نظریه زیست شناختی قطع کنترل قشر مغز با اعصاب محیطی می تواند زمینه ساز این اختلال باشد؛ زیرا قشر مغز خواب و اعضای محیطی بیدار هستند. گاه در چنین شرایطی دارو تجویز می شود. اصولا به خاطر اینکه در زمان خواب ارتباط با عالم واقعی قطع می شود کودکان با خوابیدن مشکل دارند.
گردآوری: مجله اینترنتی دلگرم