پول توجیبی دادن به کودکان: هر آنچه باید بدانید
آشنایی مفهوم و ارزش پول به بچه‌ها مهم است. یکی از راه‌های شناخت ارزش پول به کودکان، معرفی و دادن پول توجیبی به آنهاست. اما از چه سنی و چرا باید به کودکتان پول توجیبی بدهید؟ در این مطلب از دلگرم با هر چیزی که باید در مورد دادن پول توجیبی به کودکتان بدانید آشنا شوید.
آیا باید به کودکان پول توجیبی داد؟
برای یادگیری دوچرخه‌سواری، به دوچرخه نیاز دارید و برای یادگیری مدیریت پول، به کمی پول. کودکان با تمرین کردن با پول خودشان این فرصت را پیدا می‌کنند تا مفاهیم جدیدی مانند پس‌انداز برای روز مبادا، اولویت‌بندی اهداف و به تعویق انداختن رضایت و خرسندی را یاد بگیرند که در غیر این صورت ممکن است این موارد، کم‌کم برایشان مفاهیمی انتزاعی یا نامربوط به نظر برسند.
پول توجیبی به بچه‌ها اجازه می‌دهد تا در یک محیط کم‌خطر اشتباه کنند، به نوعی مثل یادگیری رانندگی در پارکینگی خالی است. اگر کودک هشت ساله‌ٔ شما نتواند با خانواده‌ٔ یکی از دوستانش به سینما برود، چون تمام پول توجیبی خود را صرف خرید اکشن فیگور اسپایدرمن کرده است، احتمال بیشتری هست که وقتی پول توجیبی هفته‌ٔ آینده‌اش را دریافت کند، برنامه‌ریزی قبلی انجام دهد.
اگر بخواهیم خودمانی و خلاصه بگوییم، بهتر است به این صورت به آن فکر کنیم: بدون دادن پول توجیبی از همان آغاز ممکن است تله‌ٔ خریدهای هوسی و بی‌برنامه را به کودک خود یاد بدهیم ولی با مشخص کردن مقدار مشخصی پول توجیبی و معرفی درست و کافی ارزش پول به کودکان، احتمال این‌که سال‌ها بعد با یک کیسه مملو از لباس‌های کثیف و یک کوه بدهی در آستانه‌ٔ در خانه‌مان ظاهر شود، کمتر خواهد بود.
از چه سنی به کودک پول توجیبی بدهید؟
حدود پنج یا شش سالگی سن معمول برای شروع پول توجیبی است، اما بعضی از والدین از سال‌های قبل از پیش‌دبستانی شروع می‌کنند و برخی دیگر تا ۱۰ سالگی یا بیشتر صبر می‌کنند. به عبارت دقیق‌تر، هیچ سن جادویی‌ای برای شروع دادن پول توجیبی وجود ندارد و بهترین زمان موقعی است که کودک شما درک کند پول می‌تواند چیزهایی را که می‌خواهد برای او بخرد.
بنابراین، اگر کودکتان تمایل به بی‌اعتنایی به پول دارد و پول‌هایش را قبل از این‌که به قلک قدیمی و کهنه‌اش راه پیدا کند از دست می‌دهد، برای دادن پول توجیبی دست نگه دارید، تا وقتی علائمی ببینید که نشان دهد از پس‌انداز پولش لذت می‌برد یا به نحوه‌ٔ استفاده از آن فکر می‌کند، دست نگه دارید.
چقدر به کودکتان پول توجیبی بدهید؟
دادن چقدر پول توجیبی به بچه‌ها منطقی است؟ منابع مالی خانواده، هزینه‌ٔ زندگی روزمره در کشور و منطقهٔ زندگی شما و سطح راحتی خود را در نظر بگیرید. در واقع، مقدار ثابتی وجود ندارد. اگرچه ممکن است برخی قوانین کلی وجود داشته باشد، اما تصمیم‌گیری در مورد بهترین مقدار به عهده‌ٔ خانواده‌ٔ شماست.
اما به عنوان مثال، شما می‌توانید از فرمولی متناسب با سن بچه‌ها استفاده کنید، مثلاً ۱۰ هزار تومان در هفته، به ازای هر سال از زندگی کودک، یعنی ماهانه جمعاً ۵۰ هزار تومان برای یک کودک پنج ساله و ۷۰ هزار تومان برای یک کودک هفت ساله. این مبالغ فقط مثال هستند، نکته‌ای که اهمیت دارد نوع محاسبه و آموزش شما طبق این فرمول است، حالا با توجه به شرایط مالی هر خانواده می‌توان این مبلغ را کم یا زیادتر کرد.
همچنین در نظر گرفتن و معرفی این فرمول سنی به بچه‌ها مزایای خاصی نسبت به یک پول توجیبی ثابت دارد. بچه‌ها در روز تولد خود به طور خودکار یک افزایش حقوق دارند، بنابراین تکرار این سؤال شاید را که پول توجیبی آنها کی زیاد می‌شود، حذف می‌کنید و مشاجره‌های خواهر و برادرها را نیز کاهش می‌دهید، زیرا کودک کوچک‌تر می‌تواند درک کند که چرا بچه‌ٔ بزرگ‌تر پول بیشتری می‌گیرد.
درحالی‌که بسیاری از خانواده‌ها پول توجیبی را هفتگی می‌دهند، برخی دیگر این کار را دو هفته یک بار یا ماهانه انجام می‌دهند. مهم ثبات رویه است. سیستمی برای کمک به یادآوری زمان دادن پول توجیبی ایجاد کنید، تا مقدار کافی پول خرد داشته باشید و از شنیدن اعتراض‌های فرزندتان پیشگیری کنید. از طرف دیگر، نباید احساس بدی داشته باشید یا فکر کنید برای دادن پول توجیبی گیر افتاده‌اید، اگر ترتیب و فرمول فعلی شما جواب نمی‌دهد، همیشه می‌توانید با کودک خود بنشینید و طرح متفاوتی در مورد پول توجیبی ایجاد کنید.
آیا والدین می‌توانند در مورد نوع خرج کردن پول توجیبی کودکشان نظر بدهند؟
ممکن است با خودتان فکر کنید: «اگر بچه‌ام بخواهد پول توجیبی خود را برای ترقه یا تفنگ اسباب‌بازی خرج کند، چه؟» نگران نباشید! پول توجیبی می‌تواند با مقداری نظارت همراه باشد. اما به جای تهیه‌ٔ فهرستی از موارد ممنوع، پیشنهاد می‌کنیم دستورالعمل‌های کلی بدهید، مثلاً بگویید: «تو می‌تونی پول توجیبیت رو هر طور که دوست داری خرج کنی، به شرطی که مشکلی ایجاد نکنه». این به شما فضای مانور زیادی می‌دهد. به عنوان مثال، اگر کودک شش ساله‌تان می‌خواهد به اندازه‌ٔ مصرف یک هفته شیرینی و آب‌نبات دندان‌خراب‌کن بخرد، کافی است به این تبصره‌ٔ «ایجاد مشکل» اشاره کنید.
چطور پس‌انداز کردن و بخشیدن را به کودک یاد بدهید؟
شاید بخواهید به فرزندتان اجازه دهید در مورد این‌که چه مقدار از پول توجیبی خود را خرج کند، چه مقدار را با دیگران تقسیم کند و چه مقدار را پس‌انداز کند، تصمیم بگیرد. این ایرادی ندارد، او مطمئناً از موفقیت‌ها و اشتباهات خود درس خواهد گرفت.
اما به جای این کار، می‌توانید دستورالعمل‌هایی تهیه کنید که ارزش‌های شما را منعکس کند. مثلاً شما می‌توانید از فرزندتان بخواهید که ۱۰ درصد از پول توجیبی خود را پس‌انداز کند و ۱۰ درصد دیگر را به مؤسسهٔ خیریه‌ای به انتخاب خودش اهدا کند و ممکن است بخواهید پس‌انداز را به دو بخش «ثابت» و «جاری» تقسیم کنید.
پس‌اندازهای ثابت مستقیماً وارد حساب بانکی کودکتان می‌شوند که یا از قبل تولدش یا همراه خودش برای افتتاح آن اقدام کرده‌اید، تا برای هزینه‌های طولانی‌مدت مانند رفتن به دانشگاه در آینده یا خرید خاصی ذخیره شوند. پس‌اندازهای جاری در خانه و نزد کودکتان باقی می‌ماند تا او به اختیار خودش هزینه کند، حتی اگر او به طور منظم اندوخته‌ٔ خود را کاهش دهد، باز هم به صورت دست اول تجربه می‌کند که پس‌انداز چگونه می‌تواند در مواقع اضطراری به کار بیاید.
آیا این درست است که در ازای انجام کارهای خانه به کودکتان پول توجیبی بدهید؟
برخی از والدین پول توجیبی را به وظایف خانگی گره می‌زنند، اما بیشتر کارشناسان تربیت کودک با این کار مخالفت می‌کنند. یکی از علل رد کردن چنین پیشنهادی این است که مثلاً با توجه به روحیه‌ٔ فرزندتان، پول توجیبی ممکن است برای ایجاد انگیزه در او کافی نباشد. از طرف دیگر، وقتی بچه‌ها برای انجام وظایف خانگی پول می‌گیرند، اصلاً درست تجربه نمی‌کنند که یک عضو خانواده بودن و یک عضو تیم بودن، به چه معناست و این خیلی مهم است که به آنها یاد بدهید همه‌ٔ اعضای خانواده مسئولیت‌هایی در قبال گروه دارند و این چیزی غیرقابل مذاکره است. اگرچه آنها ممکن است در مورد ظرف شستن کمی اعتراض کنند، اما ضرورت مشارکت معنادار آنها چیزی مهم و بنیادی است.
اشکالی ندارد فرزندتان به اعتبار پول توجیبی‌اش از شما قرض بگیرد؟
وقتی فرزندتان از شما می‌پرسد: «مامان، این مدل جدید اکشن فیگور بت‌من رو برام می‌خری؟» و سپس با نگاهی ترحم‌آمیز التماس می‌کند و ادامه می‌دهد: «قول می‌دم وقتی رسیدیم خونه، از پول توجیبیم پسش بدم!» چه باید بکنید؟ تا زمانی که با اسباب‌بازی و قیمت آن مشکلی ندارید، دادن این قرض کوتاه‌مدت می‌تواند درس خوبی برای کودکتان باشد، اما بد نیست برخی از اقدامات احتیاطی را در قالب یک بازی توافقی به شکل زیر انجام دهید.
به عنوان مثال، شما می‌توانید برای احتیاط در مورد فراموشی ناگهانی کودکتان درباره‌ٔ این توافق، ابتدا از فرزند خود بخواهید مثلاً چیزی را در قالب یک رسید تأیید بدهی‌اش امضا کند، تا وقتی پول را به شما بدهد. این گفته به معنای آن نیست که با کودکتان مثل یک مشتری غریبه و سختگیرانه برخورد کنید، فرض این است که شما والدینی آگاه هستید و این هم توافقی ساده و بازی‌گونه برای آموختن وفای به عهد و تعهد به کودکان است.
اگر در بدو ورود به خانه، متوجه شد که پول کافی برای بازپرداخت آن را ندارد، می‌توانید اسباب‌بازی را تا زمانی که پول کافی داشته باشد یا پس‌انداز کند پیش خود نگه دارید، در غیر این صورت ممکن است غیرعمدی نگفتن واقعیت یا فکر نکردن به واقعیت‌ها در ازای رسیدن به هدف را به فرزند خود یاد بدهید.
همچنین شما می‌توانید اسباب‌بازی را با توافقی در ازای کم کردن از پول توجیبی بعدی‌اش به او بدهید، یا دفعه‌ٔ بعد که پول توجیبی او را می‌دهید، «صورتحساب» اسباب‌بازی را از آن کم کنید و بعد اسباب‌بازی را به او بدهید. اینها همه با توجه به نظر شما و روش تربیتی شماست و هیچ‌کدامشان پیام بدی برای فرزندتان ندارد.
در مورد دادن پیش‌پرداخت از پول توجیبی چطور عمل کنید؟
فرض کنید بهترین دوست کودکتان او را به سینما دعوت می‌کند، اما او قبلاً تمام پول توجیبی خود را خرج کرده است. آیا باید پول توجیبی هفته‌ٔ بعدش را زودتر به او بدهید؟ قبل از هر چیز، خلق‌وخو و شخصیت فرزندتان برای آموزش این مفاهیم، هدف شما و شیوهٔ تربیتی خود را برای هر راهکاری در نظر بگیرید.
به عنوان مثال، اگر کودک شما به‌طورکلی در مورد پول مسئولیت‌پذیر است و مطمئنید که پولتان را پس می‌دهد، دادن مساعده ایرادی ندارد، هرچند فکر جالبی است که مثلاً یک تکه کاغذ را در قالب سند تأیید بدهی‌اش به امضای او برسانید. این موارد را برای بچه‌ها در قالب و حالت یک بازی جذاب برگزار کنید، چون مسلماً شما می‌دانید که کودکتان یک مشتری غریبه نیست!
شما حتی می‌توانید بازی را جذاب‌تر کنید و درخواست وثیقه را در نظر بگیرید. از فرزند خود بخواهید دارایی‌ای را به ارزش مبلغی که وام می‌گیرد پیش شما وثیقه بگذارد و مطمئن شوید که آن یک اسباب‌بازی شکسته یا چیزی بی‌ارزش برایش نیست، بلکه وثیقه باید چیزی باشد که او می‌خواهد بعداً آن را پس بگیرد. وقتی زمان دادن پول توجیبی بعدی رسید و وام جبران شد، وثیقه را برگردانید.
البته، شما همیشه می‌توانید نه بگویید، به خصوص اگر این مساعده‌ها در حال تبدیل شدن به یک عادت روزمره است. شاید کودکتان از نرفتن به سینما ناامید شود، اما در مورد اهمیت ایجاد صندوق «روز مبادا» درس می‌گیرد.