امید درمانی چیست ؟
امید درمانی در واقع یک رویکرد روان درمانی است که با استفاده از مفاهیم داشتن هدف در زندگی، برنامه ریزی برای رسیدن به هدف و متناسب بودن برنامه‌ها بر اساس توانایی افراد باعث می‌شود تا بسیاری از بیماری‌های روحی نظیر افسردگی و اضطراب کاهش پیدا کرده و عوامل مثبتی نظیر احساس رضایت از زندگی، عزت‌نفس و بهزیستی در افراد افزایش پیدا کند.
امید درمانی یک رویکرد جدید در روانشناسی است به فرد کمک می‌کند تا باور کند که مسئولیت زندگی وی، برعهده او بوده و می‌بایست با به دست گرفتن کنترل امور، تلاش کند تا شرایط بهتری را برای خود فراهم کند.
امید به این معناست که فرد احساس می‌کند به آنچه دلش می‌خواهد می‌رسد. بر همین اساس امید در واقع یک احساس، مبتنی بر تفکرات فرد است؛ به این صورت که فرد برای احساس امید از درون، می‌بایست یک هدف و نقطه مطلوب در ذهن داشته باشد و برای رسیدن به آن، برنامه‌ریزی کند. همان‌طور که از این مطالب برداشت می‌شود، امید یک احساس بی‌دلیل و واهی نیست.
برای ایجاد امید، شما می‌بایست هدف داشته باشید و برای رسیدن به هدف برنامه‌ریزی کنید. به عبارتی امید دارای سه مولفه بسیار مهم است.
-
داشتن یک هدف ذهنی مشخص -
برنامه‌ریزی برای رسیدن به هدف -
متناسب بودن برنامه‌ها با توانایی فرد برای به اجرا درآوردن برنامه
حاصل جمع هر سه مولفه، باعث به وجود آمدن امید خواهد شد. همچنین در صورتی که هریک از این 3 عامل وجود نداشته باشند، شما نسبت به آن مسئله احساس امیدواری نمی‌کنید.
آنچه بیش از همه احساس امید را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و فرد را در ناامیدی فرومی‌برد، این است که راه‌هایی برای دست‌یابی به هدفش در ذهن نداشته و یا علی‌رغم اینکه راه را می‌شناسد، توانایی قدم برداشتن در این راه را نداشته باشد.
کاربرد امید داشتن در زندگی
شاید این سوال برای شما هم پیش بیاید که داشتن امید به چه دردی خواهد خورد؟
امیدوار بودن به شما این امکان را می‌دهد که در زندگی خود فعال باشید و با برنامه‌ریزی مناسب به سمت اهدافتان حرکت کنید.
از طرفی امید به شما در غلبه بر شرایط سخت امروز و همچنین نگرانی‌هایی که از آینده دارید کمک خواهد کرد.
برای مثال در نظر بگیرید که یکی از نزدیکان شما به یک بیماری سخت مبتلا شده است. امیدواری به شما کمک می‌کند تا با انجام فعالیت‌های مورد نیاز، در جهت بهبودی وی تلاش کنید و همچنین اضطرابی را که نسبت به آینده وجود دارد، تا حدودی کاهش دهید زیرا می‌دانید که در مقابل فعالیت‌های انجام‌شده قطعا نتیجه‌ای را به دست خواهید آورد.
همچنین بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، امید باعث می‌شود تا بسیاری از بیماری‌های روحی نظیر افسردگی و اضطراب کاهش پیداکرده و عوامل مثبتی نظیر احساس رضایت از زندگی، عزت‌نفس و بهزیستی در فرد افزایش پیدا کند و در نتیجه رویکرد درمانی امید درمانی شکل بگیرد.
امیدواری در زندگی
امیددرمانی و نقش آن در تندرستی
در سال های اخیر، روان شناسان به امید به عنوان یک نقطه قوت روانی نگریسته و معتقدند امید و توجه به امیددرمانی می تواند به سلامت روانی افراد کمک زیادی کند.
یافته های پژوهشی نشان می دهد افرادی که امیدواری بالاتری دارند، عزت نفس بیشتر، عملکرد تحصیلی بهتر و تعهد بیشتری نشان می دهند.
در امیددرمانی اگر امید را جایگزین استرس و اضطراب کنیم، بسیاری از بیماری ها کاهش می یابد.
زیرا فقدان چنین حالتی باعث افزایش شرایط نابسامان روانی و در نتیجه ناخوشی های جسمانی انسان خواهد شد.
امید مانند دارو دارای اثرات بیولوژیک است و می تواند روی کنترل درد و ناتوانی بیماران تاثیر مثبت داشته باشد و با ایجاد تغییر در حالات بیولوژیک بدن، درد را تعدیل کند و موجب احساس خوشایند در انسان شود.
دلایل از بین رفتن امید
همان‌طور که گفته شد چنانچه هریک از سه عامل (هدف، برنامه ذهنی، توانایی اجرایی) در فرد، دچار مشکل شوند، امیدواری در وی کاهش می‌یابد.
علاوه بر این، دیدگاه‌های فرد نیز می‌توانند تأثیر به سزایی در احساس امید یا ناامیدی داشته باشند. به‌طورکلی انسان‌ها به هر مسئله از 3 بعد نگاه می‌کنند.
-
درونی یا بیرونی: به این معنا که فرد احساس می‌کند شرایط پیش‌آمده، به دلیل رفتارهای خودش بوده و یا خارج از اختیار وی و تحت تاثیر دیگران است. -
پایدار یا جزئی بودن: اینکه فرد تصور می‌کند شرایط پیش‌آمده همواره به همین شکل خواهد ماند یا توانایی تغییر دادن آن، وجود دارد. -
کلی یا اختصاصی: باور به اینکه وضعیت فرد، در تمامی جنبه‌های زندگی به همین شکل است یا صرفا در همین بعد این‌گونه است.
روانشناسان معتقدند، چنانچه فرد اتفاقات منفی زندگی را به‌صورت درونی، پایدار و کلی ببیند، دچار ناامیدی خواهد شد.
در نتیجه تغییر دیدگاه‌های وی، می‌تواند باعث احساس امیدواری در فرد بشود. در این راه کمک گرفتن از روانشناس می‌تواند بسیار مفید واقع شود.
راههای تقویت امید به زندگی
پرورش امید درمانی
امید درمانی محصول چنین شیوه تفکری در روانشناسی است و تلاش می‌کند تا امید را در افراد پرورش دهد.
یکی از راه های امیددرمانی، امید سازی یا امید یابی، از طریق گفتن داستان زندگی خود به فرد ناامید است.
امید درمانی از چندین تکنیک برای رسیدن به این هدف استفاده می‌کند که شامل موارد زیر هستند.
1. تصور شرایط سخت زندگی به‌عنوان چالش
یکی از عواملی که سبب ناامیدی و احساسات منفی در فرد می‌شود این است که شرایط سخت را به‌صورت مانع غیرقابل نفوذی می‌بیند که در مقابل او ایجاد شده است.
در جلسات امید درمانی به فرد کمک می‌شود تا مشکلات و شرایط سخت زندگی را به‌صورت چالش و مسائلی بداند که نیازمند فکر و رسیدگی هستند.
به عبارتی در این دیدگاه به فرد کمک می‌کنند تا به‌جای ابراز ضعف در مقابل مشکلات، برای حل کردن آن‌ها تلاش کنند.
2. آموزش 3 مولفه امید
در طی روند امید درمانی، درمانگر به فرد کمک می‌کند تا مشکلات زندگی را بر اساس 3 مولفه امید مورد بررسی قرار دهد و برای حل کردن آن‌ها اقدام نماید.
این تمرین عملی و حمایت درمانگر به فرد کمک می‌کند تا استفاده از این شیوه را یاد گرفته و بعدها بتواند از آن استفاده کند.
3. تعریف خاطرات زندگی از تکنیک‌های امید درمانی
یکی از تکنیک‌های مهم در امید درمانی، توجه به جریان زندگی فرد است چراکه باعث می‌شود تا درمانگر بتواند مثال‌های مشخصی از زمان‌هایی که فرد با امید کاری را انجام داده و یا ناامیدانه شکست‌خورده است، به دست بیاورد.
این مثال‌ها در جریان درمان به فرد کمک بسیاری می‌کنند و با توجه به اینکه از زندگی خود فرد برگرفته‌شده است، برای او بسیار ملموس خواهد بود. همچنین در جلسات امید درمانی گروهی، بیان خاطرات بسیار مفید خواهد بود.
در این حالت فرد با شنیدن داستان‌ها و شرایط دیگران، متوجه می‌شود که همه انسان‌ها مشکلات و ناامیدی‌هایی در زندگی دارند و تنها او نیست که با این شرایط دست‌وپنجه نرم می‌کند.
رسیدن به چنین باوری، حجم قابل ملاحظه‌ای از تنش و فشار روانی را در فرد کاهش می‌دهد.
امید درمانی برای چه افرادی مناسب است ؟
پیشرفت جلسات امید درمانی به این بستگی دارد که فرد، هشیارانه در جلسات شرکت کند، معنا و مفهوم صحبت‌ها را درک کند و تمریناتی که برایش در نظر گرفته می‌شود را انجام دهد.
درنتیجه این درمان برای افرادی که به هر دلیلی نظیر دمانس پیشرفته، عقب‌ماندگی ذهنی و یا بیماری اسکیزوفرنی قادر به گفت‌وگو و فعالیت نیستند، توصیه نمی‌شود.
به‌غیراز گروه‌هایی که بر اساس دلایل بالا، نمی‌توانند از امید درمانی سود ببرند، سایر افراد می‌توانند در این جلسات شرکت کنند.
از بین بیمارانی که برای امید درمانی مراجعه می‌کنند، بیماران افسرده، افرادی که مشکلات سختی را درگذشته سپری کرده‌اند و یا در حال حاضر مشکلات جدی را در زندگی تجربه می‌کنند بهتر به این درمان جواب می‌دهند.