معرفی داروی تری هگزی فنیدیل
تری هگزی فنیدیل (Trihexyphenidyl) در درمان بیماری پارکینسون و کاهش عوارض خارج هرمی ناشی از داروها ( به جز دیسکنزی دیررس ) تجویز میشود.
تری هگزی فنیدیل از داروهای ضد موسکارین محسوب می‌گردد. این دارو برای افرادی که دچار اختلال حرکتی ناخواسته که از عوارض داروهای خاصی نظیر داروهای ضد روان‌پریشی است، تجویز می‌گردد. این نوع اختلالات حرکتی را گاهی اثرات برون هرمی (Extrapyramidal) می‌نامند و که شامل حرکات غیر ارادی صورت و بدن، رعشه و بی قراری است.
تری هگزی فنیدیل برای درمان گرفتگی عضلانی در بیماران مبتلا به پارکینسون نیز تجویز می‌گردد، اگرچه در این مورد سایر داروها ترجیح داده میشود.
مکانیسم اثر تری هگزی فنیدیل
اثر ضد پارکینسون: تری هگزی فنیدیل با مسدود کردن گیرنده‌های کولینرژیک مرکزی به تعادل فعالیت کولینرژیک در هسته‌های قاعده‌ای مغز (basal ganglia) کمک می‌کند. همچنین، این دارو ممکن است از طریق وقفه در برداشت مجدد و ذخیره دوپامین در محل گیرنده‌های مرکزی، اثرات دوپامین را طولانی سازد.
فارماکوکینتیک تری هگزی فنیدیل
-
جذب: بعد از مصرف خوراکی به سرعت جذب میشود. -
پخش: از سد خونی: مغزی عبور می‌کند. در مورد انتشار دارو در سایر قسمتهای بدن اطلاعات کمی در دست است. -
متابولیسم: سرنوشت دقیق متابولیک دارو مشخص نیست. -
دفع: به صورت داروی تغییر نیافته و متابولیتها از طریق ادرار دفع میشود. نیمه عمر دارو 10-6 ساعت است.
نکاتی که قبل از مصرف تری هگزی فنیدیل باید در نظر گرفته شود
بعضی داروها را نمی‌توان در بعضی از شرایط تجویز نمود و بعضی داروها نیز در صورتی که نیاز به درمان تکمیلی باشد تجویز می‌گردد؛ بنابراین بهتر است که قبل از مصرف تری هگزی فنیدیل ، پزشکتان از موارد زیر مطلع باشد:
-
در صورت تصمیم به بچه دار شدن یا حاملگی و یا در صورتی که به نوزاد خود شیر می‌دهید. -
اگر دچار هر گونه اختلال کلیوی و یا کبدی هستید. -
اگر هر نوع اختلالی در عملکرد قلب یا عروق خونی دارید. -
اگر دچار اختلالی در پروستات هستید و یا در دفع ادرار دچار مشکل هستید. -
اگر دچار یبوست مزمن هستید. -
اگر دچار افزایش فشار درون چشمی نظیر بیماری گلوکوم یا آب سیاه هستید. -
اگر فشار خون بالایی دارید. -
اگر مبتلا به بیماری میاستنی گراویس هستید (ضعیف شدن تدریجی عضلات). -
اگر تاکنون دچار اختلالات ذهنی بوده‌اید (نظیر روان‌پریشی). -
اگر در حال حاضر در حال مصرف داروی خاصی هستید. این داروها شامل تمامی داروهای در دسترس است، چه برایتان تجویزشده است و چه بدون تجویز پزشک آن را مصرف می‌کنید نظیر داروهای گیاهی و داروهای مکمل. -
اگر سابقه واکنش آلرژیک به داروی خاصی دارید.
موارد و مقدار مصرف تری هگزی فنیدیل
الف) پارکینسون ایدیوپاتیک.
بزرگسالان: مقدار یک میلی گرم در روز اول و دو میلی گرم در روز دوم مصرف میشود. سپس، هر 5-3 روز دو میلی گرم اضافه میشود تا مقدار مصرف به mg/day 10-6 برسد. این مقادیر معمولاً در سه مقدار منقسم همراه با غذا و در صورت لزوم ، در چهار مقدار منقسم (آخرین مقدار باید قبل از خواب مصرف شود) استفاده میشود.
برای درمان پارکینسونیسم متعاقب آنسفالیت ممکن است مصرف مقدار mg/day 15-12 ضروری باشد. بیمارانی که لوودوپا مصرف می‌کشد، 6-3 میلی گرم دارو در روز نیاز دارند.
ب) پارکینسونیسم ناشی از مصرف دارو.
بزرگسالان: 15-5 میلی گرم روزانه .
مصرف تری هگزی فنیدیل در دوران بارداری و شیردهی
گروه C : در این گروه از داروها، مطالعات بر روی حیوانات باردار نشانگر این بود که دارو روی جنین اثرات جانبی دارد، اما مطالعات کافی روی انسان‌ها در انجام نشده است. در صورتی که منافع استفاده از دارو برای زنان باردار از مضرات دارو بیشتر باشد، ممکن است دارو تجویز شود.
مصرف در شیردهی: این دارو ممکن است در شیر ترشح شده و موجب بروز مسمومیت در نوزاد شود. شیردهی در دوران مصرف این دارو توصیه نمی شود. دارو ممکن است تولید شیر را کاهش دهد
عوارض جانبی تری هگزی فنیدیل
-
اعصاب مرکزی: عصبانیت، سرگیجه، سردرد، بی قراری، توهمات، بی‌خوابی، اغتشاش شعور و هیجان (در سالمندان)، ضعف، خواب آلودگی. -
قلبی ـ عروقی: تاکیکاردی، طپش قلب ، کمی فشار خون در حالت ایستاده. -
بینی، حلق، چشم و گوش: تاری دید، میدریاز، افزایش فشار داخل چشم. -
دستگاه گوارش: یبوست، خشکی دهان، تهوع، استفراغ. -
ادراری ـ تناسلی: احتباس ادرار یا تأخیر در دفع ادرار ، ناتوانی جنسی.
تداخلات دارویی تری هگزی فنیدیل
-
مصرف همزمان با آمانتادین ممکن است عوارض جانبی ضد کولینرژیک تری هگزی فنیدیل را تشدید کند و موجب بروز اغتشاش شعور و توهمات شود. دوز تری هگزی فنیدیل را قبل از شروع آمانتادین کم کنید. -
مصرف همزمان با هالوپریدول یا فنوتیازینها ممکن است اثربخشی ضد سایکوتیک این داروها را، کاهش دهد. مصرف همزمان با فنوتیازین نیز ممکن است خطر بروز عوارض جانبی ضد کولینرژیک را افزایش دهد. -
مصرف همزمان با داروهای مضعف CNS، مانند آرام بخشها، داروهای تسکین‌بخش ـ خواب آور و الکل اثرات تسکین بخش تری هگزی فنیدیل را افزایش می‌دهد. -
در صورت مصرف همزمان با لوودوپا، مقدار مصرف هر دو دارو ممکن است احتیاج به تنظیم داشته باشد، زیرا اثرات سینرژیک ضد کولینرژیک و احتمالاً افزایش متابولیسم لوودوپا در دستگاه گوارش (ناشی از کاهش حرکات معده ، و تأخیر در تخلیه معده ) بروز خواهد کرد. -
ضد اسیدها و داروهای ضد اسهال ممکن است جذب تری هگزی فنیدیل را کاهش دهند.
مسمومیت با تری هگزی فنیدیل و درمان آن
تظاهرات بالینی: تحریک مرکزی و به دنبال آن افسردگی، همراه با نشانه‌های سایکوتیک، عدم درک زمان، مکان و ارتباطهای فردی، آشفتگی و توهم و بی قراری. اثرات محیطی ممکن است شامل مردمکهای گشاد و غیرفعال، تاری دید، پوست گرم خشک و برافروخته، خشکی مخاطها، اشکال در بلع، کاهش یا عدم وجود صداهای روده‌ای، احتباس ادرار، هیپرترمی، سردرد، تاکیکاردی، زیادی فشار خون و افزایش تنفس باشد.
درمان: در صورت لزوم، عمدتاً شامل اقدامات علامتی و حمایتی است. راه تنفسی باید باز نگه داشته شود. در صورت هوشیار بودن بیمار، باید وی را وادار به استفراغ کرد (یا معده او را شستشو داد) و به دنبال آن مصرف مسهل نمکی و ذغال فعال از جذب بیشتر دارو جلوگیری می‌کند. در موارد شدید ، فیزوستیگمین ممکن است برای تخفیف اثرات ضد موسکارینی تری هگزی فنیدیل به کار رود.
برای درمان شوک، برحسب نیاز، می‌توان از مایعات استفاده کرد. دیازپام برای کنترل نشانه‌های سایکوتیک، و پیلوکارپین (به داخل چشمها چکانده میشود) برای رفع میدریاز استفاده میشود. در صورت بروز احتباس ادرار، گذاشتن سوند ممکن است ضروری باشد.
ملاحظات اختصاصی تری هگزی فنیدیل
علاوه بر ملاحظات مربوط به تمامی ضد کولینرژیک ها، رعایت موارد زیر نیز توصیه میشود:
1ـ بیمار از نظر بروز تأخیر در دفع ادرار پیگیری گردد.
2ـ ارزیابی گونیوسکوپیک (gonioscopic ) و اندازه گیری دقیق فشار داخل چشم، بخصوص در بیماران بزرگتر از 40 سال پیگیری شود.
3ـ بیماران ممکن است نسبت به این دارو تحمل نشان دهند و به مقادیر بیشتر دارو نیاز داشته باشند.
4ـ به علت خطر عدم خروج حرارت از بدن، در هوای گرم دارو را با احتیاط مصرف کنید.
نکات قابل توصیه به بیمار در حین مصرف تری هگزی فنیدیل
1ـ تا مشخص شدن عوارض CNS دارو ، از فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند بپرهیزید.
2ـ علائم عدم خروج یا احتباس ادرار گزارش داده شود.
3ـ در صورت بروز ناراحتی گوارشی، دارو با غذا مصرف شود.
4- مصرف در سالمندان: این دارو در بیماران سالخورده، با احتیاط تجویز شود. در این بیماران مقادیر کمتر تجویز میشود.
نحوه نگهداری داروی تری هگزی فنیدیل
-
تمامی داروها را دور از دسترس کودکان نگه دارید. -
دارو را در جای خنک، خشک و دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه دارید.
دارو های هم گروه تری هگزی فنیدیل
بیشتر بخوانید:
راه های مناسب برای مقابله با پارکینسون
بیماری پارکینسون چگونه تشخیص داده میشود؟
همه چیز در مورد قرص سافینامید (پارکینسون)
