اصول کاشت و تکثیر درخت نخل

چگونه نخل پرورش دهیم؟

نخل از قدیمی ترین درختانی است که توسط بشر کشت می شده است. باستان شناسان احداث نخلستان‌ها را به پنج هزار سال پیش نسبت داده‌اند. مصرف سرانه خرما در ایران ۷ کیلوگرم است که میانگینی از مصرف سرانه ۲۵ کیلوگرمی استان‌های جنوبی و ۱ کیلوگرمی سایر استان‌ها می‌باشد. در میان کشورهای اروپایی، اسپانیا پیشینه بیشتری در کشت خرما دارد. خرما از دورانِ باستان در رژیم غذایی انسان وجود داشته است و یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های کشت شده توسط انسان بوده است.

خصوصیات ظاهری درخت نخل

نخل درختی همیشه سبز بوده و بدون انشعاب می باشد. گیاهی تک‌ لپه‌ای و گرمسیری که میوه‌اش خوراکی و دارای هسته‌ای سخت و پوست نازک و طعم شیرین که به شکل خوشه‌ای بزرگ از شاخه آویزان می‌گردد و برگهای آن بزرگ بوده و ۴ تا ۶ متر طول دارد. انتهای برگ ها حالت تیز دارد. ارتفاع نخل به ۲۱ تا ۲۳ متر یا بیشتر می‌رسد. رطب مرحله قبل از رسیدگی کامل خرماست که رطوبت بیشتر و قند کمتری نسبت به خرمای کاملاً رسیده دارد. میوه خرما جزء میوه‌های سته می‌باشد. به دلیل تک‌ لپه‌اى بودن خرما، در هر قسمت از ساقه درخت، پس از آن که برگ‌هاى آن به حداکثر اندازه خود رسیدند رشد قطرى متوقف مى‌گردد.

شرایط محیط رشد درخت نخل

درخت نخل به شرایط دمایی بالا نیاز داشته و رطوبت هوای کمتری را برای رسیدن میوه هایش می پسندد. رشد درخت نخل در دمای مداوم ۱۰ درجه سانتى‌گراد صورت گرفته و دردماهاى کمتر، رشد آن متوقف مى‌شود. براى رسیدن کامل میوه، تابستان باید هوا گرم و خشک باشد. خرما، داراى ریشه افشانى است که تا عمق خاک نفوذ مى‌کند. این امر، باعث مى‌شود که خرما در برابر کم آبى بسیار پایدار باشد ولى آبیارى مرتب در ازدیاد رشد و میزان محصول اثر قاطع دارد. خرما، با هر نوع خاکى سازگار است و از صفات بارز آن پایدارى بسیار زیاد در برابر شورى است.

نحوه تکثیر درخت نخل

۱ـ تکثیر نخل از طریق بذر :

تکثیر از طریق بذر (هسته) قدیمی ترین روش تکثیر خرما می باشد وتقریباً منشاء همه ارقام موجود در دنیا بذر می باشد تکثیر از طریق بذر در برنامه های تجاری تولید خرما منسوخ شده می باشد.

تکثیر از طریق بذر عمدتاً در برنامه های اصلاح وبه نژادی خرما و همچنین تولید نهال به منظور مصارف غیر خوراکی نظیر احداث فضای سبز یا تولید چوب به منظور نئوپان سازی می تواند مفید باشد.

۲ـ تکثیر نخل از طریق پاجوش:

منجر به حفظ کلیه صفات و خصوصیات پایه مادری در گیاه جدید می گردد در حال حاضر رایج ترین مناسب ترین و ارزان ترین روش تکثیر نخل در دنیاست که توسط نخل کاران ایران نیز در نخلستانها انجام می شود.

خواص درمانی و کاربردهای صنعتی درخت نخل

هر قسمت از درخت نخل مفید و کاربردی می باشد. چوب آن را می توان برای ساختمان سازی بکار برد. از لحاظ مواد غذایی نیز خرما دارای ۲۵ درصد ساکاروز، ۵۰درصد گلوکز، پکتین و آب می‌باشد. به‌علاوه دارای ویتامین‌های مختلف مانند ویتامین A،B،C،E و مقداری املاح معدنی می‌باشد. مردم صحرا هسته درخت خرما را در آورده و از آن نان می پزند این هسته را بو داده و از آن به عنوان قهوه استفاده می کنند، اثر هسته خرما از بین بردن تورم پلک های چشم است و برای رشد مژه های چشم نیز بهترین دارو است. همواره خرما را برای قدرت و انرژی به کار می رود.گل های درخت خرما نیز خاصیت دارویی دارند و همچنین طعم گل های درخت خرما تلخ بوده و اثر مسهلی دارد. با توجه به کوچکی هر عدد خرما، هر واحد آن شامل دو تا سه عدد خرما است که چنانچه براساس نیاز روزانه دو تا سه واحد میوه می خورید، می توانید این تعداد را به جای یکی از این واحدهای میوه استفاده کنید. به یاد داشته باشید که خرما به علت داشتن قند زیاد که بخش بیشتر آن قند ساده است درصورت مصرف زیاد و با افزایش انرژی مصرفی ممکن است، سبب چاقی شود.از برگ و شاخه درخت خرما سبد و فرش تهیه می کنند . از هسته آن نان و از میوه خرما و عسل تهیه می گردد. این درخت زیبا کاربرد زینتی زیادی نیز داشته و در بسیاری از فضاهای سبز شهری دیده می شود.

فصل بارورى و بارگذارى درخت نخل

فصل بارورى نخل در نرینه و مادینه متفاوت است. نخل نر از اول بهمن تا آخر و تا دهم اسفند یا نیمه اول حداکثر ماده لقاح را تولید می‏‌کند و از این جهت به نر و ماده نسبت بارورى داده می‏‌شود که هر دو نخل تولید کننده یک چیز هستند با این تفاوت که ثمر (بر) نر خوردنى نیست و بر ماده میوه خوردنى است. فصل بارورى نخل ماده در نقاط مختلف تفاوت دارد و به شرایط آب و هوایى و رطوبت و شدت وحدت گرما بستگى دارد و از این رو بارورى نخل در نقاط مختلف تقدم و تأخر دارد و این زمان از یک ماه تا چهل و پنج روز است. مثلاً در منطقه میناب هرمزگان بارور شدن نخل از نیمه دوم دى و در بنادر جزایر خلیج فارس از اوایل اسفند و در منطقه خوزستان از اوایل نیمه دوم بهمن ماه هر سال آغاز می‏شود. فصل بارگذارى آن نیز همانند بارورى بسته به شرایط اقلیمى متفاوت است.

در لارستان، جهرم، بم، کرمان و طبس خراسان یکى پس از دیگرى ۲۰-۱۵ روز مؤخر است و به طور کلى فصل بارورى و باردهى نخل در مناطق گرمسیر از بیستم دى تا بیستم اسفند است و این مسأله بسته به اینکه نخل زودرس یا دیررس یا میانرس باشد متفاوت است. آغاز نخل‌هاى زودرس از اواخر دى و نخل‌هاى میانرس در بهمن ماه و نخل‌هاى دیررس در اسفندماه بر می‏‌دهند.

فصل آبیارى درخت نخل

آبیارى درختان نخل در مناطق مختلف بستگى به شرایط موجود منطقه دارد. مثلاً در خوزستان و مناطق مشابه آن، آبیارى نخل هر بیست و چهار ساعت به وسیله جزر و مد کارون و اروندرود صورت می‏ گیرد. در مناطق کم آب یا بی‏ آب هر سال دو بار و یا حداقل یکبار به طور کافى و کامل انجام می‏ شود و این جز آب باران و سیل است.

موسم آبیارى درختان خرما دو فصل است:

۱- فصل تابستان پس از بارگذارى درخت یعنى بعد از اینکه خرما چینى تمام شد. تاریخ این آبیارى پس از قطع شدن میوه از درخت تا حدود چهل روز است. پس از گذشت چهل روز درخت نشاط کافى یافته است و دیگر نیازى به آب ندارد.

۲- در خوزستان و مناطق مشابه آن قبل از تلقیح نیز آبیارى معمول است ولى در بنادر و جزایر و منطقه بستک و جهرم به سبب کمبود آب و مشکل آبرسانی، آبیارى نخل به طور کامل فقط یکبار انجام می‏شود. البته آبیارى پیش از ایام تلقیح نخل را به مراتب بارورتر می‏ کند. اما آبیارى پس از باردارى در زمینهایى که در شیب و پستى قرار دارند باعث ریزش میوه نخل می‏شود و به هنگام تغییر رنگ خرما از سبزى به زردى یا سرخى مطلقاً نباید نخل را آب داد زیرا در این صورت ترش کرده و به رطب شدن یا بالاخره خرما شدن نمی‏رسد. در خوزستان علاوه بر این در هنگامى که نخل میوه خود را از حالت خارک خام Kharak به رطب تبدیل می‏‌کند نیز کم و بیش درخت را آبیارى می‏ کنند، آبیارى در این دوره باعث می‏ شود که رطب شهد و شیرینى بیشترى بیابد و نخل دانه ‏هاى درشت‏ترى به بار آورد. چنانچه در این ایام آبیارى انجام شود. پس از آن نیازى به آبیارى نیست. بلکه پس از این دوره، آبیارى بر بسیارى از انواع نخل اثر سوء می‏ گذارد. بدین معنى که کارپختگى میوه طولانی‏‌تر می‏ شود و رنگ خرما نیز به سیاهى می‏‌گراید.

آفات و بیماریهای درخت نخل

زنجرک خرما یکی از آفات زیان آور مناطق خرما خیز می باشد. حشرات بال دار و پوره های آن بوسیله خرطوم خود شیره برگ ها و مواد سبزینه را مکیده و فضولات شیرین و چسبناکی از خود در بالا و زیر برگ ترشح می کنند و در نتیجه میوه های خرما ریخته و آنچه می ماند نامرغوب و لاغر و غیر قابل مصرف می شود.

هشدار: نباید در مصرف خرما زیاده روی کرد، چرا که مصرف بسیار بالای آن موجب آسیب به کبد و طحال، افزایش فشارخون، جوش دهان و پوسیدگی دندان ها می شود. آنهایی که لوزالمعده حساس دارند یا آنهایی که بیماری قند در خانواده آنها وجود دارد باید کمتر از این میوه استفاده کنند.

بیشتر بخوانید:

با روش کاشت درخت انگور و نگهداری از آن آشنا شوید

راهنمای کاشت درخت زیبای سرو کوهی

با روش کاشت و تکثیر درخت انجیر آشنا شوید