به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، مسجد جامع بردستان مربوط به اوایل قرن اسلامی است و بر فراز تپه ای نزدیک شهر بردستان در شهرستان دیر در استان بوشهر قرار دارد. بنای اولیه مسجد را به عمر بن عبدالعزیز نسبت می دهند که در طی قرن ها مرمت شده است. در قبرستان اطراف مسجد قبور اسلامی با ارزش تاریخی وجود دارد. این محوطه تاریخی در سال 1377 با شماره 2060 به ثبت ملی رسید.
استان بوشهر یکی از کشورهایی است که علاوه بر بهره مندی از تاریخ کهن، نقش بسیار مهم و حیاتی در دوره های مختلف تاریخی کشور داشته است. به گفته بسیاری از باستان شناسان و پژوهشگران، این کشور توسط اردشیر ساسانی، یکی از پادشاهان ایران باستان، ایجاد شده است و در ابتدا به نام «رام اردشیر» شناخته می شد. «ابوسهر»، «بخت اردشیر»، «لیان» و «ریشهر» از دیگر حروف نام بوشهر. وجود اولین کشتی جنگی که در زمان نادرشاه وارد کشور شد، تپه‌های با قدمت بیش از چند قرن و کاخ زمستانی هخامنشیان از جمله آثار و بناهای تاریخی باقی‌مانده در بوشهر است که به عنوان سندی ارزشمند نشان از غنی بودن دارد. تاریخ و این منطقه بسیار قدیمی است.
بنادر دیر، بطنه و بیخاتی (بی بی خاتون) و بردستان از بنادر قدیمی سواحل خلیج فارس هستند که در همین استان قرار دارند. در میان این آثار تاریخی، مسجد جامع بردستان با معماری زیبا و سنتی یکی از جاذبه های گردشگری این خطه از ایران است که مورخان و کارشناسان آن را یکی از قدیمی ترین بناهای دوره اسلامی معرفی کرده اند. این مسجد قدیمی در شهر دیر در روستای بردستان و در میان قبرستانی قدیمی بر روی تپه های قدیمی قرار دارد. به گفته باستان شناسان، اولین ساختمان توسط عمر بن عبدالعزیز ساخته شده است. این مسجد تزئینات زیادی ندارد. در واقع تمام تزیینات بیرونی بنا طاقچه هایی است که بر روی دیوار مسجد قرار گرفته اند و در عین سادگی به شکلی باشکوه ساخته شده و به عنوان میراثی گرانبها از گذشته به یادگار مانده اند. این بنای تاریخی و گردشگری در تاریخ 29 تیر 1377 به شماره 2060 به عنوان یکی از آثار ارزشمند ملی کشور به ثبت رسیده است و در قبرستان اطراف مسجد بر روی قبور اسلامی، سنگ های آهکی با حروف کوفی و عربی قدیم و جدید وجود دارد که از نظر تاریخی ارزشمند هستند. با توجه به بقایای و تکه‌های سنگ‌های باقی‌مانده می‌توان قدمت این گورستان را در حدود قرن‌های چهارم و پنجم هجری قمری دانست.
ویژگی های معماری مسجد
طراح مسجد اعظم بردستان معماری مسجد را از بیرون به صورت چلیپایی طراحی کرد که متاسفانه اکنون سفیدکاری شده است. این مسجد از یک ویلای مستطیل شکل با ورودی و محراب کوچک، دو اتاق جانبی و یک شبستان بزرگ تشکیل شده است. شبستان دارای فضاهای قوسی شکل برای نورپردازی و تهویه است که داخل و خارج آن با گچ بری زیبا تزئین شده است. شبستان در جهت مخالف قبله و تقریباً شمالی – جنوبی ساخته شده و مساحتی در حدود 750 متر مربع دارد. ارتفاع مسجد از بالا تا سطح زمین بیش از 5 متر است و به نظر می رسد مسجد بر روی صخره های طبیعی (تپه ها) ساخته شده باشد. در حال حاضر ورودی مسجد در ضلع شرقی آن است که دارای سه طاق ناهمگون است. به بیان ساده، این قسمت از مسجد از نظر طول، عرض و ارتفاع متناسب با یکدیگر نبوده و ناهمگونی قابل توجهی را ایجاد کرده است. در اتاق ورودی مسجد، پلکانی مارپیچ به چشم می خورد که به سقف مسجد محدود شده است. در قسمت بیرونی صلیب جنوبی و برخی از قسمت‌های دیگر مسجد، طاق‌ها متقارن و مشابه یکدیگر هستند. سقف مسجد به صورت گنبدهای برجسته کم ارتفاع است و در قسمت داخلی آن آثاری از تزیینات مقرنس از مصالحی مانند جسد سنگی دیده می شود. عمده مصالح به کار رفته در ساخت مسجد بزرگ بردستان اجساد و قلوه سنگ های مرجانی طبیعی است که در منطقه وجود دارد و برای ساخت آن از گچ گچ و انواعی از گچ استفاده شده است. چهار طاقچه به شکل صلیب بر روی دیوار ضلع جنوبی ورودی مسجد دیده می شود. سازندگان مسجد جامع بردستان در ساخت خود از تزئینات چندانی استفاده نکرده و سادگی را به تزیینات فاخر و چشمگیر ترجیح داده اند، اما در قسمت هایی از مسجد مانند دیوارهای شبستان داخلی، نوار تزئینی گچبری به چشم می خورد. ابتدای طاق پوشیده شده است.
یکی از نکات جالب و استثنایی مسجد جامع بردستان وجود بقعه ای در محوطه ورودی مسجد است که بر بدنه آن کتیبه هایی با موضوع آیت الکرسی در دو ردیف حک شده است. در شبستان مسجد 12 ستون در دو ردیف شش ستونی قرار داده شده بود که با ایجاد طاق نماهایی بین آن ها بر روی ستون ها قرار می گرفت، به طوری که هفت گلدسته در سقف ایجاد می شد. محراب مانند بسیاری از قسمت های مسجد به سادگی و به درستی در مرکز بدنه غربی مسجد ساخته شده و قسمت داخلی طاق از مقرنس ساخته شده است. در ورودی یا ورودی محراب نقوشی به شکل ستون‌های بافته شده و پایه‌های گلدان دیده می‌شود و روی نوارهای بافته شده پوششی از مواد شفاف رنگی وجود دارد که کارشناسان معتقدند کتیرا است. از دیگر ویژگی های معماری این مسجد، نصب دو نورگیر مشبک در قسمت زیرین محراب است که نه تنها در این قسمت از مسجد، بلکه در اطراف بنا وجود دارد و در فواصل نزدیک نورگیرهای مشبک کار شده است.
کارشناسان نقش این نورگیرها را تامین نور و همچنین تهویه مطبوع عنوان کرده اند. در سقف میانی شبستان مسجد آثاری از تلی از تیرها و چوبها دیده می شود که بیشتر از چوب های جانبی و ساج است. همچنین در بالای شبستان یک بادگیر قرار دارد که نمایانگر معماری کویر و مناطق جنوبی کشور بوده و هوای خنک و مطلوبی را در داخل شبستان فراهم می کند. دو سکوی سنگی در دو طرف ورودی مسجد قرار دارد. در این قسمت پلاک مرمری وجود دارد که زمان تعمیر مسجد توسط «هژدرخان دشتی» در سال 1273 هجری قمری را بیان کرده است. در مسجد بزرگ بردستان نیز کتیبه های چوبی وجود دارد که با توجه به متون تاریخی ثبت شده به نظر می رسد که به صورت برجسته به زبان عربی نوشته شده باشد. با توجه به کتیبه ای چوبی که طول آن معادل یک متر و ۴۰ سانتی متر و عرض آن ۳۵ سانتی متر است، می توان دریافت که «حاجی ابوبکر شاه» در سال ۸۵۲ هجری قمری مسجد را مرمت کرده است. جالب است که به گفته بردستانی ها این کتیبه چوبی توسط متولیان مسجد در مکانی بیرون از آن نگهداری می شود.