از داروی هپارین و تاثیرات آن بیشتر بدانید

هپارین و عوارض آن

هپارین از داروهای ضد انعقاد خون است که با مصرف به موقع می‌تواند از بروز برخی از بیماری‌ها همچون حملات قلبی و مغزی پیشگیری کند. هپارین یک مولکول زیستی طبیعی است که بطور مصنوعی نیز ساخته می‌شود و دارای بیشترین چگالی بار منفی در بین مولکول‌های زیستی شناخته شده است.

هپارین دارویی تزریقی است که می‌تواند از لخته شدن خون در رگ‌ها ، شریان‌ها و ریه جلوگیری کند. هپارین در بین داروهای ضد انعقاد (anticoagulants) _رقیق کننده‌های خون_ دسته‌بندی می‌شود. با این ویژگی هپارین توانایی خون برای لخته شدن را کاهش می‌دهد.

هپارین در پیشگیری و درمان ترومبوز وریدهای عمقی و ترومبوآمبولی ریوی، جلوگیری از انعقاد خون در گردش خون خارج بدن طی جراحی قلب و روش‌های دیالیز، به عنوان داروی کمکی در درمان آمبولی شریانی محیطی و کاهش خطر بروز ترومبوز مغزی و مرگ در بیمارانی که دچار حمله پیشرونده شدید و ناگهانی می‌شوند، مصرف می‌شود.

موارد مصرف هپارین

الف) ترومبوز وریدهای عمقی، آمبولی ریوی.

ب) پیشگیری از آمبولی، بعد از MI، ترومبوز مغزی به دنبال سکته مغزی، لخته در بطن چپ.

پ) مصرف در جراحی باز قلب.

ت) انعقاد منتشر داخل عروقی.

ث) باز نگهداشتن کاتترهای داخل وریدی.

ج) آنژین ناپایدار.

مکانیسم اثر هپارین

هپارین، به صورت غیر مستقیم در جایگاههای متعدد در هر دو راه داخلی و خارجی انعقاد خون اثر کرده و عمل مهار کننده آنتی ترومبین III( کوفاکتور هپارین ) را بر چندین فاکتور انعقادی فغال شده، از جمله ترومبین ( فاکتور IIA)IXa، Xa، XIa، XIIa تشدید می کند. مهار فاکتور فعال شده Xa با تولید ترومبین تداخل کرده و در نتیجه اعمال مختلف ترومبین را در انعقاد خون مهار می کند. هپارین همچنین تشکیل کمپلکس آنتی ترومبین III ترومبین را تسریع می نماید و با این عمل، ترومبین را غیر فعال کرده مانع تبدیل فیبرینوژن به فیبرین می گردد. هپارین از طریق مهار فعال شدن فاکتورهای تثبیت کننده فیبرین توسط ترومبین، از تشکیل لخته فیبرینی پایدار جلوگیری می کند.

فارماکوکینتیک هپارین

پیوند هپارین به پروتئین بسیار زیاد است. متابولیسم دارو کبدی است. نیمه عمر هپارین بطور متوسط 5/1 ساعت است. در صورت تزریق مستقیم وریدی، شروع اثر دارو فوری است. در تزریق زیر جلدی، شروع اثر معمولاً به صورت متابولیت و از طریق کلیه دفع می شود.

مقدار مصرف هپارین

بزرگسالان :

برنامه درمانی بامقدار کامل :از راه زیر جلدی ، ابتدا 20/000 ـ 10/000واحد بصورت عمیق (داخل چربی ) و سپس هر 8 ساعت 10/000 ـ 8000 واحد یا هر 12ساعت 20/000 ـ 15/000 واحد یا با توجه به نتایج آزمونهای انعقادی تزریق می شود.

از راه وریدی ، ابتدا 10/000 واحدو سپس هر 6 ـ 4 ساعت 10/000 ـ 5000واحد یا u/kg 100 هر 4 ساعت یا با توجه به نتایج آزمونهای انعقادی تزریق می شود.

از راه انفوزیون وریدی ، مقدار 40/000 ـ 20/000 واحد در 1000 میلی لیتر محلول کلرور سدیم ایزوتونیک تزریقی درمدت زمان بیش از 24 ساعت مصرف می شود. سرعت انفوزیون ، اغلب 1000واحد در هر ساعت است .

برنامه درمانی با مقادیر کم :

مقدار 5000 واحد 2 ساعت قبل از جراحی و 12 ـ 8 ساعت پس از آن بمدت حداکثر 7روز بصورت زیر جلدی عمیق (داخل چربی ) تزریق می شود.

کودکان :

از راه وریدی ، ابتدا u/kg 50 وسپس u/kg 100 ـ 50 هر 4 ساعت یا براساس نتایج آزمونهای انعقادی تزریق می شود. از راه انفوزیون وریدی ، ابتدا50u/kg بصورت مقدار حمله ای و سپس 100 u/kg هر 4 ساعت یا براساس نتایج آزمونهای انعقادی تزریق می شود.

دوز مصرف هپارین

• 
  مصرف این دارو از طریق تزریق وریدی یا زیر پوستی انجام می شود و هپارین نباید به ماهیچه تزریق شود.
• 
  دوز مصرف این دارو بر اساس وزن ، مشکل پزشکی و پاسخ به درمان مشخص می شود.هپارین گاهی اوقات در یک روز بین 1 تا 6 مرتبه تزریق می شود و گاهی هم از طریق سرم این تزریق به آهستگی و قطره قطره صورت می گیرد.
• 
  مقدار و نحوه و نیروی تزریق این دارو در شکل های بسیاری صورت می گیرد. اما مشکلات جدی زمانی آغاز می شود که در دوز و نحوه تزریق و نیرویی که این دارو باید بر اساس آن تزریق شود اشتباه صورت بگیرد. بنابراین تزریق باید بر اساس دستورالعمل ارائه شده و صحیح پیش برود.
• 
  ضمن اینکه حین مصرف هپارین باید به شدت مراقب تداخل دارویی بود. به طور کل باید پیش از مصرف هپارین با پزشک درباره سایر داروهایی که با نسخه یا بدون نسخه استفاده می شود یا حتی داروهای گیاهی و تغذیه فرد مشورت کرد.
• 
  به عنوان مثال اگر از آسپرین، سایر داروهای حاوی آسپرین ، داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی مانند ایبوپروفن (ادویل ، موترین) و ناپروکسن استفاده می شود ، پیش از شروع مصرف هپارین باید حتما پزشک را در جریان گذاشت. ضمن اینکه این داروها فقط برخی از داروهایی هستند که باید درباره تداخل آنها با هپارین احتیاط کرد و پزشک را در این مورد حتما و قطعا مطلع کرد.

عوارض جانبی هپارین

عوارض جانبی معمول بر اثر مصرف هپارین؛ اگر فردی حین مصرف هپارین با هر کدام از این علائم مواجه شد که به مرور شدت گرفتند و یا اینکه از بین نرفتند باید با پزشک خود تماس بگیرد و وی را از این موضوع مطلع کند:

• 
  قرمزی، درد، کبودی و یا زخم در محل تزرق
• 
  ریزش مو
• 
  استفراغ خونی و یا به رنگ قهوه
• 
  مدفوع به رنگ قرمز روشن ، سیاه یا قیری مانند
• 
  ادرار خونی
• 
  خونریزی یا کبودی غیر عادی
• 
  خستگی بیش از حد و بسیار زیاد
• 
  حالت تهوع یا استفراغ
• 
  احساس درد ، فشار و سنگینی و ناراحتی در فقسه سینه
• 
  احساس ناراحتی در نواحی شانه ، بازوها ، فک ، گردن و پشت
• 
  تعریق بیش از حد
• 
  سرفه های خونی
• 
  سردردهای شدید و ناگهانی
• 
  غش کردن یا احساس سبکی در سر
• 
  از دست دادن ناگهانی تعادل و مشکل در راه رفتن
• 
  گیجی ناگهانی
• 
  مشکل ناگهانی در صحبت کردن و درک کردن
• 
  بی حسی و ضعف ناگهانی در صورت ، دست ها و پاها
• 
  مشکل در نگاه کردن از یک یا هر دو چشم
• 
  تغییرات رنگی پوست و ظاهر شدن رنگ های بنفش و سیاه در پوست
• 
  درد یا تغییرات رنگی آبی و سیاه در دست ها و پاها
• 
  خارش و سوزش (بخصوص در قسمت کف پا)
• 
  تب یا لرز کردن
• 
  خس خس سینه ، تنگی نفس ، مشکل در تنفس ، مشکل در بلع ، خارش و کهیر
• 
  درد یا شکستگی در استخوان

مصرف هپارین در بارداری

هپارین از سد جفت عبور نمی کند. در دوران بارداری به ویژه در سه ماهه سوم و دوران پس از زایمان به علت خطر خونریزی از محل اتصال جفت به رحم و خونریزی در مادر، دارو را با احتیاط مصرف کنید. درمان با هپارین در دوران بارداری که بیش از یک ماه طول بکشد، می تواند در مادر استئوپنی و استئوپروز ایجاد کند.

مصرف هپارین در شیردهی خطری ایجاد نمی کند زیرا هپارین در شیر ترشح نمی شود.

موارد منع مصرف هپارین

این دارو در بیماران مبتلا به هموفیلی و سایر اختلالات خونی، کمی پلاکت خون، اولسرپیتیک، خونریزی اخیر مغزی، زیادی شدید فشار خون، بیماری شدید کبد، آنوریسم، نارسایی کلیه، پس از صدمات شدید یا جراحی اخیر، و حساسیت به هپارین، موارد تهدید به سقط و خونریزی عروق مغزی نباید مصرف شود.

تداخل دارویی هپارین

• 
  آنتی هیستامین ، گلیکوزیدهای قلبی، نیکوتین و تتراسایکلین ها ممکن است اثرات ضد انعقادی هپارین را از بین ببرند. تنظیم دوز دارو لازم می باشد. آسپیرین می تواند خطر خونریزی را افزایش دهد. در صورت استفاده توأم، پارامترهای انعقادی و بیمار را بررسی کنید.
• 
  سفالوسپورین ها، ضد انعقادهای خوراکی، پنی سیلین ها و مهارکننده های پلاکت ممکن است اثرات ضد انعقادی را افزایش دهند. PT، INR و PTT بیمار را مونیتور کنید.
• 
  در طول درمان با هپارین، از مصرف اسید استیل سالیسیلیک یا داروهای حاوی آن، ایبوپروفن و سایر داروهائی که بر روی پلاکت‌ها موثرند، باید خودداری شود.
• 
  داروهای ترومبولیتیک ممکن است خطرات خونریزی را افزایش دهند. دوزاژ برای هر نفر به صورت فردی مشخص و بیمار بررسی شود. Dong quai، سیر، جینجر، جینکو، motherwort و red clover ممکن است ریسک خونریزی را افزایش دهند.

تاثیر هپارین بر آزمایشهای تشخیصی

هپارین موجب طولانی شدن زمان پروترومبین (‏PT‏) و ‏INR‏ و ‏PTT‏ می شود و ممکن است به طور کاذب غلظت آسپارتات ‏آمینوترانسفراز (‏AST‏) و آلانین آمینوترانسفراز (‏ALT‏) سرم را افزایش دهد. ممکن است شمارش پلاکت را کاهش دهد. ‏ممکن است پیک جذب را در تست سولفوبروموفتالئین افزایش دهد. ممکن است به صورت کاذب نتایج تست تیروئید را ‏افزایش دهد.

مسمومیت با هپارین و درمان آن

تظاهرات بالینی:خونریزی.

درمان:قطع فوری مصرف دارو معمولاً موجب کنترل خونریزی می شود، ولی در صورت خونریزی شدید ممکن است به درمان با سولفات پروتامین احتیاج باشد. 1 میلی گرم پروتامین سولفات، 90 واحد از هپارین bovine یا 115 واحد از هپارین porcine را خنثی می کند.

هپارین در صورت تزریق وریدی، به سرعت از خون خارج می شود. بنابراین، مقدار مصرف پروتامین به زمان مصرف هپارین بستگی دارد. پروتامین باید به آهستگی (طی سه دقیقه) تزریق وریدی شود و نباید بیش از 50 میلی گرم در هر 10 دقیقه مصرف گردد.

هپارین در صورت تزریق زیر جلدی به آهستگی جذب می شود. پروتامین باید به صورت مقدار اولیه 50-25 میلی گرم یا 1 تا 1.5 میلی گرم پروتامین به ازاء هر 100 واحد هپارین تجویز شود و به دنبال آن، با انفوزیون ثابت، باقیمانده مقدار محاسبه شده طی 16-8 ساعت مصرف شود. در موارد خونریزی شدید، ممکن است انتقال خون لازم باشد.

نکاتی که در ارتباط با مصرف این دارو باید بدانید

1. توصیه می‌شود در بیمارانی که هپارین مصرف می‌کنند، از تزریق عضلانی سایر داروها، به دلیل احتمال بروز هماتوم و خونریزی در اطراف محل تزریق خودداری شود.

2. درمان با هپارین خطر بروز خونریزی موضعی طی جراحی‌های دهان و پس از آن را افزایش می‌دهد. بنابراین پزشک و دندانپزشک باید از مصرف این دارو آگاه شوند.

3. به منظور بررسی پیشرفت درمان، ملاقات با پزشک و انجام آزمون‌های انعقاد خون بطور منظم ضروری است.

4. در دوران بارداری به ویژه در سه ماهه سوم و دوران پس از زایمان به علت خطر خونریزی از محل اتصال جفت به رحم و خونریزی در مادر، دارو را با احتیاط مصرف كنید.

5. اگرچه هپارین در شیر ترشح نمی‌شود اما بهتر است خانم‌های شیرده این دارو را با احتیاط مصرف کنند.

6. درد خفیف، قرمزی، التهاب در محل تزریق ممکن است رخ دهد. اگر هر یک از این اثرات باقی بماند یا بدتر شود باید به پزشک مراجعه کنید.

7. این دارو ممکن است سبب خونریزی معده شود. از نوشیدنی‌های الکلی اجتناب کنید.

8. افراد مسن، به ویژه زنان بیش از 60 سال سن، ممکن است حساسیت بیشتری به اثرات جانبی این دارو به خصوص خونریزی داشته باشند.

9. در طی مصرف این دارو قاعدگی ممکن است قدری افزایش یافته یا طولانی شود.

10. استعمال سیگار و مصرف الکل ممکن است پاسخ به هپارین را تغییر دهد و بنابراین توصیه نمی‌شود.

نحوۀ نگهداری هپارین

• 
  دور از نور و در دمای کمتر از 30 درجه سانتی گراد نگهداری گردد
• 
  دارو از یخ زدگی محافظت گردد.

بیشتر بخوانید:

چگونه میتوان بدون دارو درد را تسکین یا کاهش داد؟

همه چیز در مورد داروی زیتروماکس (Zithromax)

موارد مصرف و عوارض جانبی داروی دگزامتازون

گردآوری توسط بخش سلامت

مجله دلگرم