بیماری شریان های کرونری
بیماری شریان های کرونری (CAD) ، تنگ شدن شریان کرونر و کاهش جریان خون شریان در نتیجه رسوب کلسترول، کلسیم و سایر مواد و عناصری است که توسط خون حمل می شود و در دیواره شریان رسوب می کنند. نتیجه این بیماری به مخاطره افتادن خونرسانی به عضلات قلب می باشد.بیماری شریان های کرونری بیماری شایعی است که در سنین بالا و جوامع پیشرفته قربانیان زیادی می گیرد. زمانی که در داخل دیواره رگ پلاک تشکیل شد، عضلات قلب دچار محرومیت اکسیژن و مواد غذایی می شوند که در نهایت به عضلات قلبی آسیب وارد می کند.
هنگامی که شریانهای کرونری قلب باریک یا مسدود می‌‌شوند، خون اکسیژن‌دار نمی‌تواند به عضله قلب شما برسد. در نتیجه ممکن است آنژین صدری یا حمله قلبی رخ دهد. آنژین صدری درد یا ناراحتی قفسه سینه است که هنگامی رخ می‌دهد که خون اکسیژن‌دار کافی به منطقه‌ای از عضله قلب نمی‌رسد. آنژین صدری ممکن است به صورت احساس فشار یا سنگینی در قفسه سینه احساس شود. درد ممکن است همچنین در شانه‌ها، بازوها، گردن، فک، یا پشت حس شود.
حمله قلبی هنگامی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از عضله قلب به طور کامل قطع میشود. در نتیجه خون اکسیژن‌دار به آن منطقه عضله قلب نمی‌رسد و باعث مرگ آن میشود. حمله قلبی بدون درمان سریع می‌تواند به عوارضی وخیم و حتی مرگ منجر شود.
در طول زمان، بیماری عروق کرونر قلب می‌تواند به ضعف عضله قلب و نارسایی قلب و نیز بی‌نظمی ضربان قلب (آریتمی) منجر شود. نارسایی قلب بیماری است که در آن قلب نمی‌تواند خون کافی را به سراسر بدن تلمبه کند. بیماری شریان های کرونری قلب شایع‌ترین نوع بیماری قلبی است و شایع‌ترین علت مرگ و میر در هردوی زنان و مردان است. تغییر شیوه زندگی، مصرف دارو و یا انجام اعمال پزشکی توصیه‌شده می‌تواند به طور موثری در اغلب افراد از این بیماری پیشگیری یا آن را درمان کند.
ریسک فاکتورهای بیماری شریان های کرونری
-
سابقه خانوادگی بیماریهای قلبی (وجود بیماری قلبی در بستگان جوانتر از 55 سال) -
سبک زندگی کم تحرک (از نظر فیزیکی) -
دیابت قندی -
کلسترول بالا -
فشار خون بالا -
مصرف دخانیات -
بالا بودن وزن
البته بعضی عوامل دیگر نظیر فشارهای روحی- عصبی نیز در بروز این بیماریها نقش دارند. مثلا افراد بسیار پر کار ، پر مسئولیت، عجول، عصبی، کسانی که در زمانی کوتاه چندین کار را بطور یکجا و با هم انجام می‌دهند، افراد بسیار کمال‌گرا که از خود انتظاراتی به مراتب بالاتر از امکانات و تواناییهای خود دارند بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلاء به بیماریهای قلبی قرار دارند.
مردان با سن بالاتر از 40 سال و خانمها بالای 45 سال، در صورت داشتن حداقل 2 مورد از عوامل خطر (Risk Factor) ذکر شده لازم است خود را از نظر بیماری سرخرگهای کرونر قلب مورد بررسی قرار دهند.
علائم بیماری شریان های کرونری
درد سینه بارزترین و شایع ترین علامت بیماری است. این درد را به نام آنژین صدری می شناسیم. درد سینه با منشاء قلبی عموماٌ تمام سطح سینه را فرا می گیرد گرچه ممکن است قسمت محدودی از سینه دچار درد گردد و یا حتی تنها بیمار احساس درد سوزشی سر دل پیدا کند و یا اینکه تنها احساس سنگینی و فشار روی قفسه سینه خود کند. این درد می تواند به گردن، چانه، بازوی چپ، شانه چپ و بین دو کتف انتشار پیدا کند. مهمترین مشخصه این گونه درد های سینه این است که معمولاٌ باانجام فعالیت مثل کار کردن، دویدن، بالا رفتن از پله، پیاده روی در مسیر سربالائی، صرف یک غذای سنگین و حجیم و یا هیجانات روحی شدید ایجاد می شود یا در اثر این عوامل شدت درد بیشتر می شود، معمولاٌ دقایقی طول می کشد و بیمار را مجبور به قطع فعالیت فیزیکی و استراحت می کند و عموماٌ با دقایقی استراحت درد ساکت می شود و وقتی بیمار فعالیت خود را از سر می گیرد مجدداٌ درد با همان مشخصات تکرار می شود. این فرم مشخص درد سینه قلبی را اصطلاحاٌ آنژین صدری پایدار (stable) می نامیم.
درد سینه با منشاء بیماری عروق کرونری همیشه با انجام فعالیت فیزیکی ایجاد نمی شود. این درد ممکن است بطور ناگهانی در حین استراحت نیز رخ دهد یا حتی بیمار با درد سینه از خواب صبحگاهی بیدار شود. این حالت مخصوصاٌ در بیمارانی که علایمی از آنژین صدری پایدار قبلاٌ داشتند و یک روز کاری پر استرس و سنگین را پشت سر گذاشته اند، بیشتر دیده می شود. این درد معمولاٌ زمان بیشتری طول می کشد و حتی ممکن است بیمار بیش از نیمساعت این درد را تجربه کند. این بیماران معمولاٌ احساس سنگینی و فشار در کل قفسه خود دارند و فشار یک سنگ بزرگ را روی سینه خود حس می کنند و یا اینکه احساس سوزش شدید و منتشر در سینه خود می کنند که باز ممکن است به گردن، بین دو کتف، سر دل، شانه و بازوی چپ انتشار پیدا کند. این گونه درد سینه قلبی را آنژین صدری ناپایدار(unstable Angina) می نمامیم. این نوع آنژین صدری معمولا بیانگر درگیری وسیع تر عروق کرونر و شدت وخامت بیماری است و توجه ویژه و عاجلی می طلبد.
یکی دیگر از علایم مهم بیماری عروق کرونری احساس خستگی زودرس است. هر زمان فردی احساس کرد که نسبت به گذشته توانائی جسمی کمتری در انجام کار های مشابه روزمره دارد بایستی به فکر بیماری عروق کرونر هم باشد. به عنوان مثال اگر محل کار یا زندگی فردی در طبقه دوم ساختمانی باشد و متوجه شود دیگر به راحتی گذشته نمی تواند پله ها را بالا برود و زودتر از معمول خسته می شود یا دچار درد و سنگینی قفسه سینه می شود، لازم است به پزشک خود مراجعه و تحت بررسی قرار گیرد.
تنگی نفس حین فعالیت و به بیان ساده تر «کم آوردن نفس» یکی دیگر از علائم مهم بیماری است. بیمارانی که درگیری عروق کرونری دارند در جریان فعالیت بدنی خود به دلیل افزایش نیاز به اکسیژن و خونرسانی و عدم پاسخگوئی مناسب قلب این افراد در تامین نیاز فوق دچار احساس تنگی نفس و نفس نفس زدن بیمار می شود. البته بایستی توجه کرد که همه انسان ها متناسب با شرایط جسمی خود با انجام فعالیت های سنگین بدنی دچار این حالت می شوند ولی نکته اساسـی اینست که در بیماری عروق کرونـر، فـرد با انجـام فعالیت های سـاده مثل بالا رفتن از چند پله، راه رفتن سریع، بالا آمدن از سربالائی، حمل یک وسیله نه چندان سنگین دچار تنگی نفس می شود. نکته مهم تر اینست که بیمار با انجام فعالیت هائی که قبلاٌ به راحتی انجام می داد دچار تنگی نفس گردد و این تغییر وضعیت و شرایط بسیار حائز اهمیت است.
لازم به یادآوری است افرادی که از بیماری دیابت رنج می برند ممکن است علیرغم درگیری عروق کرونر دچار آنژین صدری مشخصی نشوند و تنها تظاهر بیماری، احساس خستگی زودرس و تنگی نفس فعالیتی باشد.
تست های تشخیصی بیماری شریان های کرونری
شیمی خون:
-
افزایش سطح کلسترول توتال -
کاهش لیپوپروتئین های دانسیته بالا (HDL) – به انتقال معکوس کلسترول کمک می کند -
افزایش لیپوپروتئین های دانسیته پایین (LDL). -
الکتروکاردیوگرام در حین درد قفسه سینه -
معکوس شدن موج T – نشانه ایسکمی -
پایین رفتن قطعه ST – نشانه آسیب عضلانی میوکارد -
امواج نوار قلب بخاطر آسیب بافتی پایین می روند
تغذیه درمانی بیماری شریان های کرونری
تغذیه درمانی در بیماری CAD باید بر موضوعات زیر متمرکز باشد:
-
ارزیابی وزن که بر روی نسبت وزن به قد تأکید دارد. -
دریافت کلسترول را به کمتر از ۳۰۰ میلی‌گرم در روز کاهش دهید. -
چربی مجموع را به کمتر از ۳۰ درصد کالری مجموع کاهش دهید. -
چربی اشباع دریافتی را به کمتر از ۱۰ درصد کالری مجموع کاهش دهید. -
میوه و سبزی دریافتی را به بیش از ۵ سهم در روز افزایش دهید. -
فیبر دریافتی را به ۲۵ تا ۳۵ گرم در روز افزایش دهید. -
ماهی دریافتی، مخصوصاً انواع غنی از اسیدهای چرب امگا ـ ۳ را به حداقل دوبار در هفته افزایش دهید. -
رژیم درمانی، باید درمان اصلی برای CAD باشد.
درمان بیماری شریان های کرونری
۱- آنژیوپلاستی یا PCI
در آنژیوپلاستی که برخی افراد آن را با نام بالون زدن یا استنت گذاری (فنر گذاشتن) می نامند، پزشکان بعد از آنژیوگرافی ، بالونی تنها یا بالونی که روی آن استنت قرار دارد را وارد رگ قلب (عروق کرونر) کرده و در محل مسدود رگ تعبیه می کنند و با این کار سبب کاهش انسداد رگ شده، در نتیجه خون دوباره در رگ ها به جریان درمی‌آید. بالون با کمپرس و چسباندن پلاک های آترواسکلروتیک موجب رفع تنگی عروق کرونر میشود و استنت‌ها، تورینه های فنری کوچکی هستند که مانند یک ستون در رگ ها کار گذاشته می شوند تا مانع برگشت دیواره رگ و انسداد مجدد آن شوند و بدین ترتیب احتمال تنگی مجدد در آینده کمتر می شود.
بالون زدن
اوایل فقط بالون در دسترس بود که با توجه به عود مکرر تنگی عروق کرونر، استنت ها یا همان فنرهای داخل عروقی ابداع شدند. امروزه در موارد خاص و نادری فقط از بالون داخل کرونری استفاده می شود و در اغلب موارد بعد از بالون زدن (یا همراه با بالون زدن) استنت داخل کرونرقلب تعبیه می شود.
۲- جراحی CABG یا پیوند بای پس عروق کرونر قلب
جراحی CABG یک عمل جراحی باز است که در آن، از یکی از وریدهای پا یا شریانهای دست یا سینه ای که به عضلات خون می رساند، برداشته شده و یک سر آن را به آئورت و سر دیگر آن را به پشت قسمت مسدود شده ی قلب، پیوند می زنند. این روش معمولا برای درمان تنگی عروق کرونر و در افرادی استفاده می شود که بیش از دو یا هر سه رگ اصلی کرونر آن ها تنگی های وسیع به خصوص در قسمت های ابتدایی رگ دارد.
اما در افرادی که یک یا دو رگ از رگ قلب (کرونری ) مسدود شده و اندازه (طول ضایعه) و یا محل آن انسداد برای آنژیوپلاستی نا مناسب است، انجام می گیرد. اما در صورت مناسب بودن ضایعه، آنژیوپلاستی که در طی آن بالون می زنند و سپس در اغلب موارد فنر می گذارند، روش درمانی مناسبی است.
برای بیماران همیشه این سوال مطرح است که بین روش های جراحی باز قلبی (بای پس) و درمان غیر تهاجمی به روش آنژیوگرافی (آنژیوپلاستی یا PCI)، انتخاب کدام متد در درمان تنگی عروق کرونر بهتر و عاقلانه تر است تا کمترین مشکل و عوارض جانبی را برای بیمار در پی داشته باشد و احتمال برگشت پذیری بیماری را هم به حداقل برساند؟
در آنژیوگرافی مشخص می شود که کدام بیمار برای عمل جراحی قلب باز و کدام بیمار برای استنت گذاری مناسب تر است و این بستگی به تعداد و نیز قسمتی از رگ های کرونر دارد که مسدود شده است.
بطور مثال اگر یک یا دو رگ از سه رگ اصلی کرونری مسدود شده باشد و درگیری در ناحیه ابتدایی رگ یا در محل دوشاخه شدن نباشد، آنژیوپلاستی با بالون و استنت گذاری ارجح تر است اما اگر هر سه رگ اصلی گرفتار شده باشد بویژه در بیماران دیابتی یا درگیری تنه اصلی منشا دو رگ اصلی (left main artery) باشد یا در مواردی که فقط یک یا دو رگ درگیر شده اما درگیری در ناحیه ابتدایی رگ یا در محل دو شاخه شدن رگ باشد یا بدلیل طول زیاد تنگی عروق کرونر ویا بدلیل پیچ پیچ بودن مسیر رگ، برای تعبیه استنت مناسب نباشد به بیمار توصیه به جراحی باز بای پس قلبی می شود.
۳- جراحی باز قلب
در آن دسته از بیماران قلبی که برای درمان تنگی عروق کرونر و یا رفع انسداد شریان های قلبی انها روش جراحی ارجح تشخیص داده شده اما خود آنها روش آنژیوپلاستی را برگزیده‌اند، امکان این که مجبور باشند در آینده بعلت عود تنگی عروق کرونر، مجددا از این روش(آنژیوپلاستی مجدد) یا دیگر روش‌های درمان بیماری های قلبی (مثل جراحی باز قلبی) استفاده کنند، وجود دارد.
علارغم تمام پیشرفتهای علمی، تجهیزات پزشکی و افزایش تجربه پزشکان، در برخی بیماران هنوز هم عمل بای پس قلب بهترین و مناسب ترین گزینه برای باز کردن عروق مسدود قلب است. به همین خاطر بیماران، قبل از هر تصمیمی باید در مورد اثربخشی بیشتر بای پس و امکان برگشت پذیری بیشتر در روش آنژیوپلاستی فکر کنند و بهترین روش را با توجه به شرایط خود و توصیه پزشکشان برگزیند. به عبارت دیگر عمل باز قلب بهترین پیشنهادی است که می توان به بیماران دچار انسداد عروق قلبی با درگیری هر سه رگ اصلی ، یا درگیری تنه اصلی منشا دو رگ اصلی سمت چپ (left main artery) ، یا در مواردی که فقط یک یا دو رگ درگیر شده اما درگیری در ناحیه ابتدایی رگ یا در محل دو شاخه شدن رگ باشد یا بدلیل طول زیاد تنگی عروق کرونر یا مسیر پیچ پیچ رگ، برای تعبیه استنت مناسب نباشد، کرد.
مطالعات در این گروه بیماران نشان داده که احتمال بازگشت تنگی عروق کرونر قلب و احتیاج مجدد به روش های درمانی دیگر(پس از یک سال) در بیمارانی که آنژیوپلاستی کرده‌اند، دو برابر است. و اگر بیماران قلبی می‌خواهند برای دراز مدت از مشکلات قلبی خلاص شوند باید جراحی باز پیوند عروق (بای پس قلبی ) را بپذیرند (بویژه در بیماران دیابتی).
طول مدت عمل باز قلب تقریبا ۵ ساعت است که بیمار در تمام این ساعات در بی هوشی کامل به سر می برد. معمولا اگر مشکلی نباشد بعد از یک یا دو روز از ای سی یو به بخش و تقریبا روز سوم تا پنجم مرخص می شود و طی چند هفته بعد از عمل، او سلامت خود را به دست آورده و فعالیت های روزمره‌اش را از سر می گیرد، اما آنژیوپلاستی حدود یک تا دو ساعت طول کشیده و بدون بیهوشی عمومی فقط با بی حسی کشاله ران ( بدون باز کردن قفسه سینه) انجام می شود. بیمارانی که آنژیوپلاستی می شوند، حدودا از ۳ یا ۴ روز بعد از عمل می توانند مانند سابق(اگر در مواردی منع پزشکی مثل سکته قلبی اخیر یا نارسایی قلبی و… نداشته باشند) به کارهای خود بپردازند.
درمان دارویی شریان های عروق کرونری
-
درمان این بیماری شامل اصلاح ریسک فاکتورها، تغییر شیوه زندگی، دارو درمانی، عروقی سازی مجدد است. -
کاهش وزن -
اصلاح رژیم غذایی: مصرف رژیم غذایی کم نمک، کم کلسترول و چربی، کاهش کالری دریافتی، افزایش فیبرهای رژیم غذایی -
تجویز دوز پایین آسپرین -
تجویز داروهای بتاآدرنزژیک بلوکر برای کاهش بار قلبی (متروپرولول، پروپرانولول، نادلول) -
تجویز بلوک کننده های کانال کلسیمی برای کاهش ریت قلبی، فشار خون، قدرت انقباضی عضله؛ کمک به اتساع کرورن، کند کردن هدایت الکتریکی در گره دهلیزی بطنی (AV) -
داروهای مهار کننده پلاکت (دی پریدامول، کلوپیدوگرل، تیکلوپدین) -
تجویز نیترات ها درصورتی که بیمار دچار درد قفسه سینه علامتی باشد تا ناراحتی بیمار کاهش یافته و جریان خون میوکارد بهبود یابد (مثل نیتروگلیسرین) -
تجویز داروهای مهار کننده HMG CoA ریداکتاز (استاتین ها) برای کاهش سطح کلسترول (لواستاتین، سیمواستاتین، آترواستاتین، فلوواستاتین، پراواستاتین، روسوواستاتین) -
مشتقات اسید فیبریک موجب کاهش سنتز و افزایش تجزیه ذرات VLDL می شوند (مثل جمفیبروزیل) -
صمغ های باند شونده با اسیدهای صفراوی که در روده کوچک با اسید صفرا باند می شوند مثل کولستیپول) -
اسید نیکوتینیک تولید VLDL را کاهش می دهد (مثل نیاسین)
بیشتر بخوانید:
همه چیز در مورد بیماری عروق کرونر (CHD)
با یوگا بیماری قلبی ، فشار خون و چربی را کاهش دهید
رابطه بیماری های دهان و بیماری قلبی
گردآوری توسط بخش سلامت
مجله دلگرم