فرهنگ و هنر: در این گزارش مجموعه ای از احادیث و توصیه های مهم و ارزشمند امام حسن مجتبی (ع) را می خوانید.
امام حسن (علیه السلام) فرزند امام اول شیعیان و دختر پیامبر گرامی اسلام است که در نیمه ماه مبارک رمضان سال سوم هجری به دنیا آمد. امام حسن مجتبی (علیه السلام) نسبت به افراد دردمند و فقیر جامعه بسیار دلسوز بود و تمام توان خود را برای انجام کارهای خیر و تقوا به کار می گرفت و در راه خدا مال فراوان می بخشید. او را به سبب الطاف و عنایات کم نظیرش به اهل بیت لقب دادند. به مناسبت ولادت دومین امام شیعیان، احادیثی آسان از آن حضرت را برای مخاطبان در این بخش آورده ایم.
امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند
ای پسر انسان! عف عن محارم الله تكن عبدا، و الله بما قسم الله سبحانه لك مكن غانيا، و جاورك تكن مسلما، و صحب الناس بمستل ما تعب به يساهبوك تكن عدلا. (نزه النظر و تنبیه الخاطر ص 79 – بحار الانوار ج 78 ص 112)
ای فرزند آدم! نسبت به حرامات الهی عفیف و پاکدامن باشید تا عابد و بنده خدا باشید.
به آنچه خداوند متعال برای شما تقسیم و مقدر کرده راضی باشید تا همیشه غنی و فقیر باشید.
با همسایگان و دوستان و رفقای خود مهربان و نیکوکار باشید تا مسلمان شمرده شوید.
با افراد (متفاوت) همانگونه رفتار کنید که انتظار دارید دیگران با شما رفتار کنند.
سخنان امام حسن (ع) درباره نماز
امام حسن علیه السلام:
نماز می خوانم و به نماز می نشینم تا خورشید طلوع کند. (وافی، جلد 4، ص. 1553)
هر کس نماز صبح را بخواند و در جایگاه خود بنشیند تا خورشید طلوع کند، برای او پوششی از آتش خواهد بود.
سخنان امام حسن (ع) درباره ماه رمضان
امام حسن علیه السلام:
همانا خداوند شهر رمضان را وسیله ای برای خلق مردمی مطیع مریضان آفرید. (تحف الاکول ص 236.)
امام حسن علیه السلام : خداوند ماه رمضان را مسابقه ای قرار داده است تا بندگانش با اطاعت از خود بر یکدیگر سبقت گیرند.
سخنان امام حسن (ع) در مورد رفتن به مسجد
امام حسن (ع):
مَنْ أدامَ الاْخْتِلافَ إلَی الْمَسْجِدِ أصابَ إحْدی ثَمانٍ:آیَةً مُحْکَمَةً، أَخاً مُسْتَفادا، وَ عِلْما مُسْتَطْرَفا، وَ رَحْمَةً مُنْتَظِرَةً، وَ کَلِمَةً تَدُلُّهُ عَلَی الْهُدی، اَوْ تَرُدُّهُ عَنْ الرَّدی، وَ تَرْکَ الذُّنُوبِ حَیاءً اَوْ خَشْیَةً. (تحف الاکول ص 235)
هر کس شب و روز را در مسجد بگذراند، یکی از هشت منفعت را نصیب او می کند: دلیل و نشانه – برای علم – دوست و برادر مفید، علم و اطلاعات جامع، رحمت و محبت عمومی، گفتار و مطالبی که راهنمای او می شود. توفیق واجب – در ترک گناه به خاطر شرم مردم یا ترس از عقاب.
سخنان امام حسن (ع) در مورد ازدواج
امام حسن فرمود:
رجل الی الحسن ع ع یستشیره فی تزویج ابنته فقال رجر تقی فانه آن احبها و ان ابغضها لم یظلمها. (مکارم الاحلاک ص 204.)
مردی نزد امام حسن (علیه السلام) آمد تا در مورد ازدواج دخترش با او مشورت کند. حضرت فرمودند: دخترت را به مردی باتقوا ازدواج کن. زیرا اگر دختر شما را دوست داشته باشد او را تربیت می کند و اگر او را دوست نداشته باشد به او ظلم نمی کند.
سخنان امام حسن (ع) درباره دوستی با اهل بیت
امام حسن (ع) فرمودند:
و محبت ما گناهان بنی آدم را نمی راند، چنانکه باد برگها را از درختان می راند. (کلمه الامام حسن ج 7 ص 25 )
همانا محبت و دوستی با ما (اهل بیت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم) باعث می شود که گناهان از فهرست اعمال بیفتد، چنانکه باد برگ درختان را می وزد.
سخنان امام حسن (ع) در مورد امام علی (ع)
امام حسن (ع) پس از شهادت پدرش امیرالمؤمنین علی علیه السلام به یاران خود فرمود:
من برای شما مردی گذاشتم که نه بر اولی مقدم بود و نه اینها او را درک می کنند. (احکاک الحق ج 11 ص 183 )
مردی از شما درگذشته است که در گذشته مانند او نیامده است و در آینده هم نمی تواند با او برابری کند.
سخنان امام حسن (ع) درباره قرائت قرآن
امام حسن (ع) فرمودند:
هر کس قرآن بخواند دعایش مستجاب می شود خواه اضطراری و خواه اضطراری.
هرکس قرآن را – با دقت – در آخر – اگر مصلحت باشد – بخواند زود استجابت می شود – و اگر مصلحت نباشد – در آینده مستجاب می شود.
امام حسن (ع) فرمودند:
همانا این قرآنی است که برکت نور و شفای سینه در آن است. (بحار ج 75 ص 11 )
همانا در این قرآن نورهای هدایت به سوی نور و شادی است و این قرآن شفای دل و سینه است.
سخنان امام حسن (ع) در شناخت خدا
امام حسن (ع) فرمودند:
هر که بداند خدا او را دوست دارد و دنیا را بشناسد زاهد آن است. (کلمه الامام حسن ج 7 ص 140 )
هر که خدا را بشناسد (در کردار و گفتار) او را دوست دارد و کسی که دنیا را بشناسد آن را ترک میکند.
سخنان امام حسن (ع) درباره حسن خلق
امام حسن علیه السلام:
همانا خیر خلقت، خیر خلقت است. (الخصال ص 29)
بهترین نوع شخصیت خوب است.
سخنان امام حسن (ع) در مورد صبر و بردباری
امام حسن مجتبی علیه السّلام می فرماید: «ما آزموده شدیم، ولی از وجدان خود استفاده نکردیم و در برخورد با کارها صبر نکردیم». (شرح نهج البلاغه ج 1 ص 320).
تجربه ما و دیگران نشان می دهد که هیچ چیز مفیدتر از صبر و هیچ چیز مضرتر از بی صبری نیست، صبری که همه چیز را شفا می دهد.
سخنان امام حسن (ع) درباره جوانمردی
و سوال در مورد مروه؟ امام علیه السلام فرمود: عشق مرد به ایمان و مال و قیامت به عدالت. (تحف الاکول ص 235)
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم درباره مرگ جوانی پرسیدند که فرمود:
جوان کسی است که در حفظ دین و عمل به آن کوشا باشد، در اصلاح مال و مال خود کوشا و در رعایت حقوق طبقات مختلف استوار باشد.
سخنان امام حسن (ع) درباره بخل
امام حسن صلی الله علیه و آله و سلم: البخل، تا مردم او را انفاق کنند و ما او را گرامی بداریم. (بحارالأنوار (من بیروت) ج 71، ص 417، باب 38-).
بخل آن است که انسان آنچه را که داده اسراف و آنچه پس انداز کرده را عزت بداند.
سخنان امام حسن (ع) در علم و دانش
امام حسن (ع):
علم را بیاموزید، اگر نمی توانید آن را به خاطر بسپارید، آن را یادداشت کنید و در خانه خود درباره آن دعا کنید.
علم و دانش را – به هر طریقی – بیاموزید و اگر نمی توانید آن را به حافظه بسپارید، یادداشت کنید و یادداشت کنید و در خانه های خود – در مکانی امن – قرار دهید.
امام حسن (ع):
خوبی سوال نیمی از دانش است.
کسی که عادت به سوال پرسیدن دارد مانند این است که نیمی از علوم را فرا گرفته باشد.
سخنی از امام حسن (ع) درباره فاصله حق و باطل
امام حسن (ع):
بین راست و دروغ چهار انگشت، به چشم تو دیدیم که راست است و دروغ های بسیاری را با گوش شنیدی. (تحف الاکول ص 229)
بین حق و باطل چهار انگشت فاصله است، آنچه به چشم می بینی حق است. و آنچه شنیدید یا آنچه به شما گفته شد می تواند نادرست باشد.
سخنان امام حسن (ع) در مورد مشورت
امام حسن علیه السلام:
ما برای چیزی جز راهنمایی و رشد با مردم مشورت می کنیم. (تحف الاکول ص 233)
هیچ کس با یکدیگر مشورت نمی کرد، مگر اینکه در راه پیشرفت خود راهنمایی می شد.
سخنان امام حسن (ع) در مورد شفای مردم
صاحب مردم هم مثل ما دوست دارد برایش کتاب بخواند. (علم الدین ص 297)
با مردم طوری رفتار کن که دوست داری با تو رفتار شود.
سخنان امام حسن (ع) درباره نابودی ایمان
امام حسن (علیه السلام) می فرماید:
هلاکت مردم به سه طریق: غرور، طمع و حسد. سپس عظمت نابودی دین و لعنت ابلیس است. و حرص دشمن نفس است و با آن انسان از بهشت رانده می شود. و حسد دشمن بدی و قتل قابیل و هابیل است. (اعیان الشیعه ج 1 ص 577 )
تباهی و نابودی دین و ایمان هر انسان در سه چیز است: تکبر، طمع و حسد. غرور عامل تباهی ایمان و عقیده انسان است و با غرور شیطان به آن همه عبادت ملعون می شود. حرص و طمع دشمن شخصیت انسان است، همچنان که حضرت آدم (ع) را از بهشت بیرون انداخت. حسادت عامل همه درگیری ها و زشتی هاست و به همین دلیل قابیل برادرش هابیل را کشت.
سخنان امام حسن (ع) در مورد طنز و لطیفه
امام حسن (علیه السلام) می فرماید:
لطیفه سرشار از رحمت و بزرگتر از عطای صداقت است (بحار الانوار، ج 75، ص 113، باب 7).
شوخی ها و شوخی های زیاد شخصیت و وقار آدمی را از بین می برد و چه بسا افراد ساکت شخصیت و وقار بالایی داشته باشند.
سخنان امام حسن (ع) در حل مشکلات مردم
امام حسن (علیه السلام) می فرماید:
به خاطر حج برادرم بسم الله شهر را دوست دارم (کلمات امام حسن (ص 139)
همانا برآورده شدن حاجات و رفع مشکلات دوست و برادرم از یک ماه اعتکاف در مسجد – و به نظر من یک عبادت مستحب – بهتر و محبوبتر است.
سخنان امام حسن (ع) در مورد نادان ترین مردم
امام حسن (علیه السلام) فرمودند:
کوله باری از تقوا، و احمق از احمق، بخشش سخاوتمندانه قبل از سؤال است. (بحارالأنبر: ج 44، ص 30.)
باهوش ترین و هشیارترین مردان، مردانی پرهیزکار و پرهیزکار هستند. احمق ترین و نادان ترین مردم جنایتکار و گناهکارند. محترم ترین و محترم ترین فرد کسی است که به نیازمندان قبل از اظهار نیاز کمک کند.
سخنان امام حسن (ع) درباره زندگی
امام حسن می فرماید:
و برای این دنیا کار کن تا همیشه زنده باشی و برای دنیای دیگر کار کن تا فردا بمیری. (بحارالأنوار: ج 44، ص 138، ح 6)
گفت: در این دنیا برنامه ریزی کن – از نظر اقتصادی و صرفه جویی و غیره. – گویا می خواهی جاودانه باشی و برو و جوری به سوی آخرت کار کن که انگار فردا خواهی مرد.
سخنان امام حسن (ع) در خصوص صفات دوست
امام حسن می فرماید:
الکریب از قرب دوره و اگر دور باشد و دورترین آن از دور دوره و اگر نزدیک باشد رابطه است. (تحف الاکول ص 234)
بهترین دوست صمیمی یک مرد کسی است که در همه شرایط دلسوز و دوست داشتنی باشد، حتی اگر از بستگان نزدیک نباشد.
و بیگانه ترین آنها کسی است که محبت و شفقت او بعید است، هر چند از نزدیک ترین خویشاوندان باشد.