معرفی درخت زیتون
زیتون (به انگلیسی: Olive) و با (نام علمی: Olea europaea) شامل تقریباً ۲۰ گونه درختان کوچک از خانواده زیتونیان بوده و در جهان کهن از حوزه دریایمدیترانه، شمال آفریقا، جنوب شرقی آسیا، شمال تا جنوب چین، اسکاتلند و شرق استرالیا پراکندگی گسترده‌ای داشته‌اند. آن‌ها همیشه سبز بوده و دارای برگ‌هایی کوچک و یک‌پارچه هستند که روبروی هم قرار گرفته‌اند. میوه این گیاه یک شفت است.
زیتون بومی کشور‌های حاشیه دریای مدیترانه است. درخت زیتون از تنه، بازو‌های اصلی و بازو‌های فرعی تشکیل شده است. بازو‌های اصلی آن‌هایی اند که روی تنه درخت تشکیل می‌شوند. بازو‌های فرعی روش بازو‌های اصلی می‌رویند و تاج درخت را تشکیل می‌دهند.
گیاه شناسی درخت زیتون
زیتون بومی کشور‌های حاشیه دریای مدیترانه است. درخت زیتون از تنه، بازو‌های اصلی و بازو‌های فرعی تشکیل شده است. بازو‌های اصلی آن‌هایی اند که روی تنه درخت تشکیل می‌شوند. بازو‌های فرعی روش بازو‌های اصلی می‌رویند و تاج درخت را تشکیل می‌دهند. ارتفاع درخت ۳-۱۵ متر متغییر است. برگ‌ها نیزه‌ای شکل و نوک تیز اند. معمولا هر برگ ۳ سال عمر می‌کند. برگ‌ها متقابل و سطح فوقانی برگ براق، چرمی و به رنگ سبز تیره است و سطح تحتانی آن نقره‌ای است. اندازه برگ ۸-۳ سانتیمتر طول و ۵/۲-۲ سانتیمتر عرض دارد. گل‌های زیتون روی گل آذین خوشه‌ای ظاهر می‌شوند. گل آذین‌ها در داخل جوانه‌های جانبی شاخه‌های روئیده شده در بهار و یا پاییز سال قبل تشکیل می‌شوند. گل‌ها مرکب از ۴ کاسبرگ و ۴ گلبرگ که ابتدای آن‌ها بهم چسبیده است و دارای ۲پرچم می‌باشند. گل‌ها حاوی تخمدان ۲ برچه‌ای می‌باشند و در داخل هر برچه ۲ تخمک قرار دارد.
نیازهای اکولوژیک درخت زیتون
برای تولید محصول خوب، زیتون نیازمند تابستان گرم و زمستان سرد می‌باشد. درخت زیتون در دمای ۱۲-۱۰ درجه سانتیگراد از حالت رکود خارج می‌شود و در دمای ۱۵ درجه سانتیگراد شروع به رشد می‌کند و گل‌ها در دمای ۱۹-۱۸ درجه سانتیگراد شکوفا می‌شوند. دمای مناسب برای بارور شدن گل‌های زیتون ۲۲-۲۱ درجه سانتیگراد است. نیاز سرمایی ارقام مختلف زیتون بین ۲۰۰-۴۰۰ ساعت سرما می‌باشد. تحمل زیتون به سرما محدود بوده و در دمای کمتر از ۱۰ درجه آسیب می‌بیند. زیتون در برابر درجه حرارت‌های بالا بسیار مقاوم است؛ که علت آن ریشه‌های عمودی و عمیق این گیاه و همچنین وجود کوتیکول ضخیم روی برگ‌ها می‌باشد. برای گل انگیزی نیاز به متوسط دمای ۳/۱۳-۲/۱۲ درجه سانتیگراد نیاز دارد.
رطوبت آبیاری:
با اینکه زیتون نسبت به خشکی مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد، با اینحال برای تولید محصول خوب نیاز به آب کافی می‌باشد. زیتون در زمان گلدهی، تشکیل میوه افزایش اندازه میوه نیاز به آب دارد. بارندگی زیاد در زمان گلدهی موجب کاهش گرده افشانی و کاهش میزان تشکیل میوه می‌گردد. درخت زیتون نسبت به رطوبت محیط حساسیت دارد لذا از کشت آن در مجاور دریا باید خودداری شود، زیرا رطوبت زیاد موجب امراض قارچی می‌شود. وجود مه در زمان شکوفایی گل‌ها موجب ریزش گل‌ها می‌شود. در تابستان‌های خشک تعداد زیادی از میوه‌ها ریزش خواهند نمود با اینحال آبیاری هر ۳ هفته یکبار از این عارضه جلوگیری می‌نماید.
خاک مورد نیاز:
زیتون‌ها در خاک‌هایی قابل کشت اند که pH آن‌ها بین ۲/۸-۵/۶ می‌باشد. زیتون نسبت به خاک‌هایی با زهکشی بسیار ضعیف حساس است و این حساسیت زمانی اتفاق می‌افتد که در خاک حالت آبگرفتگی وجود داشته باشد؛ بنابراین در خاک‌های سنگین سیستم زهکشی آب یک نیاز اولیه برای کاشت زیتون می‌باشد. شیب ملایم زمین به زهکشی آن کمک می‌کند. برای کاشت زیتون باید بافت خاک لومی شنی با زهکش مناسب باشد. در اراضی عمیق و حاصلخیز رشد رویشی زیاد شده و تولید محصول کاهش می‌یابد. کاشت زیتون در خاک‌های سنگلاخی کم عمق منجر به تولید محصول کمی می‌شود.
شوری خاک:
مقاومت زیتون نسبی به شوری در حد متوسط است. شوری عصاره خاک در منطقه ریشه در رمای ۲۵ درجه سانتیگراد نباید بیشتر از ۸۰۰۰ میکروموس باشد. بهتر است شوری آب آبیاری کمتر از ۲ گرم در لیتر باشد؛ و در مناطق با بارندگی کم شوری آب باید از این حد هم کمتر باشد.
کوددهی
کود‌های ازته در درشتی میوه و مقدار محصول زیتون اثر زیاد دارد. در عمل، چون ازت در زمین مخصوصا در اراضی فاقد مواد آلی به مقدار بسیار کم موجود است باید هر سال مقداری کود دامی و شیمیایی ازته به درخت داد. در اراضی ضعیف برای هر درخت زیتون و در مدت سه سال اول هر ساله مقدار ۵۰۰ گرم ازت در اسفند یا فروردین ماه باید با خاک مخلوط کرد. در اراضی‌های حاصلخیز و مرغوب می‌توان از کود شیمیایی اولیه یعنی ۵۰۰ گرم ازت برای هر درخت صرفنظر کرد و فقط برای حفظ حاصلخیزی خاک کود دامی و یا کود سبز را مورد استفاده قرار داده فقط ۲۰۰ تا ۲۵۰ گرم ازت سالیانه برای هر درخت کافی می‌باشد. کود دامی اثر سریع‌تر ندارد، ولی در زمین‌هایی که از حیث حاصلخیزی ضعیف هستند و مخصوصا برای اصلاح خواص فیزیکی خاک لازم است و درصورتی که بهای کود دامی زیاد باشد و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نباشد باید حتما از کود سبز برای تامین مواد آلی زمین یعنی هوموس استفاده کرد.
روش ازدیاد و تکثیر درخت زیتون
خوابانیدن شاخه، پیوند زدن و قلمه زدن از جمله راه های تکثیر زیتون می باشند. پیوند زدن زیتون مستلزم وجود نهال های بذری به عنوان پایه هستند، به این دلیل نوک هسته های زیتون را توسط جکش می شکنند تا آب و اکسیژن وارد بذر گردد. هسته ها پایان خرداد (در هوای آزاد) کاشته می شوند. بذر ها در شرایط گلخانه جوانه می زنند و در سال بعد در فصل بهار به خزانه منتقل می شوند. در سومین سال، با روش شکمی یا لوله ای این نهال ها که به اندازه کافی رشد کرده اند را پیوند می زنند.
روش مرسوم تری که برای ازدیاد زیتون استفاده می شود قلمه است. برای قلمه زدن، قلمه هایی با اندازه (قطر) 2-3 سانتی متر و طول 30-35 سانتی متر از شاخه های زیتون تهیه می کنند و در محل اصلی به طور مستقیم می کارند.
کاشت زیتون در خانه
کسانی که می خواهند زیتون را در خانه و آپارتمان خود داشته باشند، بایستی یک بالکن مناسب را برای این منظور آماده کنند. گلدان زیتون باید در محلی قرار گیرد که آفتابگیر باشد. برای کاشت زیتون در گلدان نیازی به زهکشی خاک و ریختن ماسه نیست کافیست مقداری از خاک معمولی در گلدان ریخته شود. کود دهی وقتی لازم است که درخت شروع به رشد کرده باشد.
برداشت محصول درخت زیتون
طرز برداشت محصول زیتون براساس اینکه میوه جمع آوری شده برای تهیه کنسرو یا برای تهیه روغن باشد تفاوت می کند.زیتون کنسروی باید حتماً دانه دانه از درخت چیده شود، اما در زیتون روغنی این روش برداشت مقرون به صرفه نبوده و با دست کشیدن روی شاخه و یا ضربه زدن به شاخه ها با یک چوب بلند میوه ها را از درخت جدا می کنند.این طرز برداشت نیز هر چند ارزان تمام می شود ولی به علت شکسته شاخه های جوان به محصول سال بعد از نظر کمی ضربه می زند .
آفات و بیماری های درخت زیتون
گره زیتون: این بیماری علاوه بر زیتون شانکر درختان زبان گنجشک نیز هست، از علائم آن می توان به گالهایی که عمدتا در تمامی بافت ها و بخشهای گیاه از جمله دمبرگ ها و پهنک های برگ یافت می شوند اشاره کرد. این آفت ابتدا باعث فرو رفتگی می شود بعد از آن در فصل رشد درخت این فرو رفتگی ها تبدیل به گره و گال می شوند. این گره ها به خاطر هیرپلازی ساقه های جوان یا نقاط رشد و قسمت های قطع شده ایجاد می شوند.
برای کنترل گره زیتون باید درخت را برای نابود کردن اینوکولوم یا گره های روی درخت هرس کرد. همچنین بایستی در طول و قبل از فصل بارندگی با باکتری کش های مسی از درخت محافظت کرد. تنها ماده ای که می تواند گرزه زیتون را از آلوده شدن محافظت کند. مدت زمان محافظت ترکیبات مسی کم است پس باید از آن به مدت مکرر استفاده کنید.
بیشتر بخوانید:
راهنمای کاشت درخت فلوس و خواص آن
اصول کاشت درخت دارچین
راهنمای کاشت درخت جینکو و خواص فوق العاده آن
