آموزش کامل درس سیزدهم فارسی نهم

آموزش کامل درس سیزدهم فارسی نهم |

لحن عاطفی، لحن عاطفی با احساسات، عواطف و خواست‌های انسان پیوند دارد و در پهنه‌های گوناگون نظم و نثر، خود را آشکار می‌سازد. این لحن، کاربرد گسترده‌ای در شعر دارد. خوانش متن با این لحن، با کشش آوایی و نرمی آهنگ کلام و تکیه و درنگ‌های مناسب همراه است و با عواطف و احساسات لطیف بازگو می‌شود.

چشمه‌های خروشان تو را می‌شناسند

موج‌های پریشان تو را می‌شناسند

تمام اجزای هستی، حتی چشمه‌های پر جوش و خروش و موج‌های آشفته، تو (امام رضا (ع)) را می‌شناسند.

پرسشِ تشنگی را تو آبی، جوابی

ریگ‌های بیابان تو را می‌شناسند

همان طور که آب در بیابان برای یک فرد تشنه حیاتی و ارزشمند است، وجود مقدس امام رضا (ع) هم برای جویندگان حقیقت، مانند آب حیات است و اهل نظر و افراد خداشناس همگی او را می‌شناسند.

نام تو رُخصت رویش است و طراوت

زین سبب برگ و باران، تو را می‌شناسد

نام تو اجازۀ روییدن و شادابی و شکوفایی است به همین علت تمام برگ‌ها، گیاهان و قطره‌های باران تو را می‌شناسند.

هم تو گل‌های این باغ را می‌شناسی

هم تمام شهیدان تو را می‌شناسند

همان طور که تمام گل‌ها (شهیدان) با هم آشنایی دارند. (به خاطر هدف مشترک) تمام شهیدان نیز با تو آشنایند، همان گونه که تو تمام شهیدان را می‌شناسی.

اینک ای خوب! فصل غریبی سرآمد

چون تمام غریبان تو را می‌شناسند

اکنون ای امام خوب من، زمان غریب بودن و نا آشنایی به پایان رسید، زیرا تمام انسان‌های بیگانه و غریب تو را می‌شناسند.

کاش من هم عبور تو را دیده بودم

کوچه‌های خراسان تو را می‌شناسد

ای کاش من هم در زمان شما حضور داشتم و وجود حقیقی شما را درک می‌کردم، کوچه‌های خراسان با تو آشنا هستند.

قیصر امین پور

میلاد گل

لحن شاد: در لحن شاد و شوق انگیز، شنونده به شادی و نشاط، فراخوانده می‌شود. پس آهنگِ خوانش، باید به گونه‌ای باشد که شنونده، شادابی و خوش خبری و بشارت را احساس کند و با حسّ و حال خواننده و متن، همراه شود.

میلادِ گُل و بهار جان آمد

برخیز که عید می‌کشان آمد

زمان ولادت حضرت مهدی (عج) فرا رسیده است. گویی بهار جان بخش از راه رسید و جان‌ها زنده شدند. پس از جای خود بلند شو، زیرا عید عارفان و عاشقان از راه رسیده است.

خاموش مباش زیرِ این خرقه

بر جهان جهان، دوباره جان آمد

در زیر این خرقه و آیین درویشی و عرفان، ساکت و گوشه نشین نباش؛ زیرا با آمدن میلاد حضرت مهدی دوباره روح و جان تازه‌ای در جان مردم جهان به وجود آمده است.

گلزار ز عیش، لاله باران شد

سلطان زمین و آسمان آمد

گلستان از شدت شادی و طرب پر از گل‌های لاله شده است، زیرا پادشاه زمین و آسمان از راه رسیده است.

آمادۀ امر و نهی و فرمان باش

هشدار که منجی جهان آمد

برای اجرای دستور و فرمان امام زمان (عج) آماده باش که نجات دهنده مردم و جهان و هستی متولد شد.

امام خمینی (ره)

خودارزیابی (صفحهٔ 100 کتاب درسی)

1- چرا شاعر می‌گوید: «فصل غریبی سرآمد»؟ زیرا شاعر، مردم ایران را عاشق امام رضا (ع) می‌داند و می‌گوید که دیگر حرم ایشان در خراسان تنها و غریب نیست و هر سال چندین میلیون نفر از همه جا به زیارت ایشان نایل می‌شوند؛ پس فصل غریبی و تنهایی به پایان رسیده است.

2- در شعر دوم، برای میلاد امام زمان (عج) چه توصیف‌هایی به کار رفته است؟ میلاد گل، بهار جان، عید می‌کشان، لاله باران شدن گلزار از عیش، آمدن سلطان زمین و آسمان، آمدن منجی جهان

3- رهبران جامعۀ اسلامی، چه نقشی در هدایت مردم دارند؟ راهنمایی و هدایت مردم و بیدار کردن دل آنان، اتحاد ملی و انسجام اسلامی و…

نکتۀ ادبی

به نمونه‌های زیر، توجّه کنید:

شد چنان از تَفِ دل، کام سخنور، تشنه

که ردیف سخنش آمده یک سر، تشنه

فدایی مازندرانی

میلاد گل و بهار جان آمد

برخیز که عید می‌کشان آمد

امام خمینی (ره)

چشمه‌های خروشان تو را می‌شناسند

موج‌های پریشان تو را می‌شناسند

قیصر امین پور

در سال‌های گذشته با «ردیف» آشنا شدیم و می‌دانیم کلمه یا کلمه‌هایی که پس از قافیه بیایند و با معنی یکسان، تکرار شوند، ردیف نام دارند. ردیف، افزون بر اینکه آهنگ و موسیقی شعر را می‌افزاید؛ پیوندهای جدیدی با واژگان بیت‌ها پدید می‌آورد و ظرفیت معنایی شعر را افزایش می‌دهد. ردیف گاهی اسم، فعل، صفت و… است؛ گاهی نیز به شکل عبارت، می‌آید؛ مانند:

احوال گل، ز خار بپرس و ز من مپرس

نالیدن از هَزار بپرس و ز من مپرس

فدایی مازندرانی

لاله دیدم، روی زیبای توام آمد به یاد

شعله دیدم، سرکشی‌های توام آمد به یاد

رهی معیری

گفت‌وگو (صفحهٔ 101 کتاب درسی)

1- دربارۀ زندگی و فضایل امام رضا (ع) گفت‌وگو کنید.

امام رضا (ع) فرزند امام موسی کاظم (ع) روز پنجشنبه یازدهم ذیالقعده سال 148 هجری، شانزده روز پس از شهادت جد بزرگوارش، امام صادق (ع) در مدینه چشم به جهان گشود. نام مبارکش را علی گذاشتند. کنیه‌اش ابوالحسن و القابش رضا، صابر، رضی و وفی بود که مشهورترین آنها «رضا» است. پدر ایشان، موسی بن جعفر(ع) و مادرش کنیزی به نام «نجمه» بود که «تکتم»، «سمانه» و «ام البنین» نیز خوانده می‌شد. نجمه، کنیز«حمیده» مادر امام موسی کاظم (ع) بود و چون در عقل و دین داری مرتبه‌ای والا و در اخلاق و رفتار بر دیگر زنان برتری داشت، او را به پسرش امام کاظم (ع) بخشید. امام رضا (ع)، پس از شهادت پدر بزرگوارش امام کاظم (ع) عهده دار مقام امامت شد.

2- با مراجعه به دیوان «حافظ» غزلی بیابید و درباره نوع ردیف آن بحث کنید.

صبا ز منزل جانان گذر دریغ مدار

وز او به عاشق بیدل خبر دریغ مدار

به شکر آنکه شکفتی به کام بخت ای گل

نسیم وصل ز مرغ سحر دریغ مدار

حریف عشق تو بودم چو ماه نو بودی

کنون که ماه تمامی نظر دریغ مدار

جهان و هر چه در و هست سهل و مختصر است

ز اهل معرفت این مختصر دریغ مدار

کنون که چشمه‌ی قند است لعل نوشینت

سخن بگوی و ز طوطی شکر دریغ مدار

مکارم تو به آفاق می‌برد شاعر

از او وظیفه و زاد سفر دریغ مدار

چو ذکر خیر طلب می‌کنی سخن این است

که درب‌های سخن، سیم و زر دریغ مدار

غبار غم برود حال خوش شود حافظ

تو آب دیده ازین رهگذر دریغ مدار

ردیف این غزل «دریغ مدار» است. ترکیب واژه‌ها در کنار هم، علاوه بر زیبایی ظاهری و ایجاد آرایهٔ ادبی، معنی و مفهوم بیت‌ها را نیز کامل کرده است. این ترکیب، یک ترکیب فعلی است. در زبان فارسی معمولاً فعل‌ها در انتهای جمله قرار می‌گیرند و حافظ به طرز استادانه‌ای این کار را در این غزل انجام داده است که فعل دریغ مدار، ردیف باشد و در پایان بیت‌ها قرار گیرد.

نوشتن (صفحهٔ 101 کتاب درسی)

1- هم خانوادۀ واژه‌های «ترخیص، غربت، معابر، ولادت، اعیاد، معیشت، تسلّط و نجات» را از متن درس بیابید و بنویسید.

ترخیص = رخصت / ولادت = میلاد / اعیاد = عید / معیشت= عیش / غربت = غریب / تسلط = سلطان، مسلط / معابر = عبور / نجات = منجی

2- در بیت‌های زیر، قافیه‌ها را مشخّص کنید و نوع ردیف آنها را بنویسید.

هی بیا با من، بران این خرس را

خرس را مگزین، مهِل همجنس را

خرس و هم جنس: قافیه – را، ردیف – نوع ردیف: حرف

شد نَفَسِ آن دو سه همسال او

تنگ‌‌تر از حادثۀ حال او

هم سال و حال: قافیه، او، ردیف – نوع ردیف: ضمیر

3 – ارتباط معنایی بیت زیر را با درس پیدا کنید و بنویسید.

آب زنید راه را هین که نگار می‌رسد

مژده دهید باغ را بوی بهار می‌رسد

هر دو به ظهور امام زمان (عج) و آمدن منجی عالم بشریت اشاره دارند.

4- جدول زیر را کامل کنید.

1) دروازۀ آن در روان خوانی فصل چهارم آمده است. (آسمان)

2) یکی از پیشوندها (با)

3) مشق میان تهی (مق)

4) نشانۀ مفعول (را)

5) بخشی از نام فصل پنجم کتاب‌های فارسی (انقلاب اسلامی)

6) اگر برعکس بخوانید، کتابتان با آن آغاز می‌شود. (شیاتس)

7) مخالف آشنایی (دشمنی)

8) دوستان (یاران)

9) جهت (سو)

10) نام یکی از سوره‌های قرآن که از آن به نام «قلب قرآن» یاد شده است. (یس)

11) یکی از ضمایر (او)

12) ……. گوش کن جانا که از جان دوست‌تر دارند / جوانان سعادتمند، پند پیر دانا را (نصیحت)