آموزش کاشت و تکثیر گیاه خوشبوی عطر چای 

معرفی گیاه عطر چای یا شمعدانی عطری

عطر چای که به نام های دیگری چون شمعدانی عطری، ژرانیوم ، گل عطر، عطر چایی، برگ مشک، برگ عطر و منقار درنا نیز نامیده می شود از گیاهان زیبای آپارتمانی است. تکثیر گیاه عطر چای به وسیله قلمه ترکه های چوبی نرم از بهار تا پاییز امکان پذیر است. زمان قلمه گرفتن معمولا در آخر مرداد و اوایل شهریور می باشد که گیاه مادری از قدرت وقوت زیادی برخوردار است. قلمه های گرفته شده در آخر مهرماه دارای ریشه کامل می باشند. در روزهای اول قلمه ها را در سایه نگهداری می کنند سپس بتدریج به آنها نور کافی داده می شود تا رشد و نمو کنند. زمانی قلمه ها آبیاری می شوند که رطوبت بستر آنها خیلی پائین باشد. استفاده از برگ های شمعدانی عطری از دیرباز در میان خانواده های ایرانی متداول بوده است.

اغلب خانواده ها برای این منظور یک گلدان از این گیاه زیبا را که دارای برگ های سبز پرچینو شکن و بسیار معطر است، در خانه نگهداری می کنند و با افزودن چند برگ شمعدانی معطر، در داخل قوری چای، از عطر دلپذیر و طعم مطبوع چای و خواص درمانی آن برخوردار می شوند. عطر شاهی از تیره گیاهان معطری است که دارای اثرات ضددرد، ضداضطراب، ضدافسردگی، مقوی مسکن و آرامبخش است و در درمان اختلالاتی مانند اسهال، سنگ کلیه، گلودرد، نارسایی عادت ماهانه، خونریزی ها و مشکلات گردش خون و دیابت مورد استفاده قرار می گیرد.

مشخصات گیاه شناسی عطر چای

عطر چای گیاهی کند رشد و چندساله، عموما علفی با ساقه های بلند و برگهای گرد با حاشیه موجدار وعطری شبیه گل سرخ وسیب دارد. گلهای عطر چای سفید با رگه های قرمز بوده که در بهار و تابستان تولید می شوند. گلها مرکب از پنج کاسبرگ ،پنج گلبرگ ، ده پرچم متصل به هم هستند. ارتفاع بوته عطر چای به حدود سی سانتیمتر و پهنای حدود شصت سانتیمتر می رسد.

این جنس دارای حدود ۲۵۰گونه یکساله ،چند ساله و بوته ای است که منشائ آن افریقای جنوبی بوده ولی امروزه در بسیاری از نواحی الجزیره ،ماداگاسکار ،اسپانیا و فرانسه پرورش می یابد. از قرن هفدهم این گونه کشت و کار می شد و درسالهای اخیر به دلیل عطر برگها و رنگهای دلفریب یک گونه علفی چند ساله بنام pelargonum مشهور شده است .p.quercetorm یک جنس دارد که انحصاری کردستان ایران و عراق می باشد. گونه های چندی از این جنس در ایران به صورت زینتی کاشته می شود. گونهp.graveolens به صورت وحشی و خودرو در ایران وجود ندارد.

روش کشت و تکثیر عطر چای

ازدیاد عطر چای به وسیله قلمه ترکه های چوبی نرم از بهار تا پاییز امکان پذیر است. زمان قلمه گرفتن معمولا در آخر مرداد و اوایل شهریور می باشد که گیاه مادری از قدرت و قوت زیادی برخوردار است. قلمه های گرفته شده در آخر مهرماه دارای ریشه کامل می باشند. در روزهای اول قلمه ها را در سایه نگهداری می کنند سپس بتدریج به آنها نور کافی داده می شود تا رشد ونمو کنند. زمانی قلمه ها آبیاری می شوند که رطوبت بستر آنها خیلی پائین باشد.

نیازهای اکولوژیکی گیاه عطر چای

خاک: خاک مناسب برایی گیاه عطر چای خاکی است که کمی سنگین بوده، از لحاظ اسیدیته خنثی تا قلیایی باشد. خاک باید متشکل از یک قسمت خاک برگ پوسیده، دو قسمت خاک مرطوب باغچه، یک قسمت شن زبر ویک قسمت کود گاوی پوسیده باشد.عطر چای نیاز به خاک با زهکشی خوب دارد.

غذا: کود فسفره برای تقویت ریشه و کود ازته برای ازدیاد شاخ وبرگ وکود پتاس برای تولید گل مفید است.از اردیبهشت تا مهرماه هربار یک مرتبه باید کود تجارتی به شمعدانی داده شود و در زمستان از کود دادن باید خودداری نمود.کود را موقعی به گیاه می دهند که ریشه گلدان را پر کند.

آب: عطر چای می تواند خیلی سریع و به مقدار زیادآب را دراندام خود ذخیره کند.شمعدانی عطری جزئ گونه هایی است که به آب زیاد احتیاج دارد.درهرحال در تابستان موقعی که بوته شمعدانی گل داشته باشد به آب بیشتری محتاج است ودر روزهای کوتاه زمستان و در حرارت کم آب دادن را برای چند هفته باید قطع نمودولی وقتی گیاه درحال فعالیت است هیچوقت نباید رطوبت خاک کم باشد.میزان وموقع آب دادن بستگی به وضع خود گیاه وحرارت هوا و رطوبت جوی دارد. در روزهای خیلی گرم یا روزهایی که بادهای خشک می وزد ودر تابستان به گیاه روزی دو بار آب داده می شود. وقتی شدت نورکم یا رطوبت زیاداست اصولا گیاه به آب نیاز ندارد.

هوا و درجه حرارت: گیاه عطر چای رطوبت جوی را لازم ندارد البته این مورد برای گیاه مضر هم نیست.گلخانه مرطوب را نمی پسندد اما نباید محیط زیاده از حد خشک باشد.محلهای آفتابی برای این گونه شمعدانی مفید است ولی درسایه آفتاب هم بردباری نشان می دهد.رویهم رفته جریان هوا خیلی از ناراحتی ها را از بین میبرد.

حرارت مناسب برای گیاه عطر چای بین ۱۴-۷درجه سانتیگراد است که در این حرارتها بهتر رشد میکند.نسبت به سرما و یخبندان نیز حساس بوده و حداقل دما برای رشد ونمو باید بین۱۰-۷ باشد.

برداشت گیاه عطر چای

برداشت زمانی صورت می گیرد که گیاه حداکثر رشد رویشی را نموده و درحال شکوفه دادن است. در اواخر تابستان گیاه را چیده و برای بدست آوردن روغن آنرا تقطیر میکنند. اولین برداشت دارای بیشترین اسانس وبهترین کیفیت است. مزارع کهنه میزان اسانس کمتری نسبت به مزارع نو دارند. بعد از برداشت گیاه را خشک کرده و برای اسانس گیری آماده می نمایند و نیز برگها را درحد نیاز جمع آوری و تازه آنرا به مصرف دم کرده چای رساند.

خواص دارویی گیاه عطر چای

عطر چای از نظر درمانی دارای اثر ضدافسردگی و ضدعفونی کننده است. همچنین یک قابض ارزشمند و یک هموستاتیک(متوقف کننده خونریزی) می باشد. موجب پیشبرد التیام سریع زخم می شود که آنرا برای درمان جراحات بسیار مفید می کند. عطر چای درفراورده های مراقبت از پوست استفاده می گردد. تقویت کننده کبد و کلیه هاست و برای درمان زردی، سنگهای کلیوی و عفونت های مختلف سیستم ادراری بکار می رود. مخلوط آن با فرمل در دندان پزشکی کاربرد دارد.

اثر متعادل کننده این گیاه به خاطر آن است که محرک قشرفوق کلیوی بوده و کمک بزرگی در مشکلات یائسگی و تمام بیماریهایی که درآنها تعادل هورمونی لازم است محسوب می شود.

عطر چای ممکن است برای برطرف شدن علائم تنش قبل از قاعدگی مفید باشد و ویژگیهای ادرارآور آن به برطرف شدن تجمع بیش ازحد مایعات قبل از ایجاد قاعدگی کمک می کند. عطر چای تحریک کننده سیستم لنفاوی است که همراه با اثر ادرار آور آن باعث شده به صورت یک کرم ماساژ برای درمان تجمع مایعات و ادم قوزک پا به کار می رود. عطر چای قطعا یک عامل ضد افسردگی ارزشمند است.

کاربرد گیاه عطر چای

گیاه عطر چای را می توان برای زینت بکار برد به همین منظوربه صورت گلدانهای تزیینی درخانه ها و اماکن عمومی گذاشته می شود ونیز به صورت کاشت توده ای در چمن کاریها و پارکها در زیبا سازی فضای سبز مورد استفاده قرار می گیرد بعلاوه حشرات نیز از بوی آن فرار می کنند.

عطر چای درصنایع گوناگونی بکار می رود.از نمونه های این صنایع می توان به موارد زیر اشاره نمود :

صنایع غذایی: ایرانیان برطبق یک سنت قدیمی ازبرگهای تازه شمعدانی برای معطر کردن چای استفاده می کردند امروزه نیز در صنعت،اسانس حاصل از برگها به صورت مایعی برروی پودر چای اسپری می شود تا آنها را خوشبو کند. همچنین برگهای تازه آن به خاطر طعم و بوی خوب به عنوان چاشنی سس، بستنی ،کیک و آبمیوه و سرکه بکار می رود.

صنایع عطرسازی: از ترکیباتی که درساخته شدن عطرها استفاده می شود شامل الکلها واسترها باوزن مولکولی زیادند.یک نمونه ژرانیول (با نقطه جوش ۲۳۰ درجه سانتیگراد) یک جزء اصلی از روغن ژرانیوم است.استرهای این الکل برای ساختن ماده معطر سنتزی که بوی رز دارد در عطر سازی به کار می رود. مثلا استری که از واکنش میان ژرانیول و اسیدفرمیک تشکیل می شود بوی رز دارد. سیترونلول نیز ازاجزای تشکیل دهنده عطرها محسوب می گردد. بالا بودن میزان سیترونلول دلیل بربالا بودن مرغوبیت وکیفیت عطر است.

بیشتر بخوانید:

نگهداری و تکثیر گیاه کاکتوس

نگهداری صحیح گل حسن یوسف در آپارتمان

با روش کاشت گل نرگس آشنا شوید