آشنایی با کاربردهای درمانی وازوپرسین

وازوپرسین چیست و چرا مصرف می شود؟

وازوپرسین (Vasopressin) یا هورمون ضد ادرار برای درمان دیابت بی مزه نوروژنیک، خونریزی از واریس‌های مری و نیز تشخیص دیابت بی مزه نوروژنیک از نوع نفروژنیک به کار می‌رود.

وازوپرسین یا هورمون آنتی‌دیورتیک (ADH) موجب کاهش ادرار می‌شود. این هورمون ساختار پپتیدی داشته و از نوروهیپوفیز آزاد می‌شود و در رده درمانی داروهای هورمونی و به اشکال دارویی آمپول موجود است.

نام لاتین : Vasopressin ، Lypressin

نام تجاری: Pitressin ، Pressyn ، Synthetic

مقدار و موارد مصرف وازوپرسین

کنترل و پیشگیری از علائم دیابت بی مزه مرکزی

بالغین: 5 تا 10 واحد 2 تا 4 بار در روز به صورت زیرجلدی یا عضلانی تزریق می شود.

کودکان: 2.5 تا 10 واحد 2 تا 4 بار در روز به صورت زیرجلدی یا عضلانی تزریق می شود.

برای درمان طولانی مدت سوسپانسیون روغنی دارو تزریق می گردد تا دفعات تزریق کاهش یابد و هر 2 تا 3 روز یکبار تزریق انجام شود.

خونریزی حاد از قسمت فوقانی و واریس های دستگاه گوارش

بالغین: 0.1 تا 0.4 واحد/دقیقه به صورت انفوزیون وریدی یا داخل شریانی تجویز می شود. در صورت نیاز می توان دوز دارو را افزایش داد اما حداکثر دوز دارو 1 واحد/دقیقه است.

پیشگیری و درمان دیستانسیون شکمی (در فلج روده ای پس از جراحی به دنبال پنومونی یا توکسمی های دیگر

بالغین: ابتدا 5 واحد از دارو به صورت عضلانی تزریق می شود. دوزهای بعدی را می توان تا 10 واحد افزایش داد. فواصل تزریق 3 تا 4 ساعت است.

از بین بردن گاز روده قبل از رادیوگرافی شکمی

بالغین: 2 ساعت قبل از رادیوگرافی 10 واحد از دارو به صورت زیرجلدی تزریق می شود. مجددا 30 دقیقه قبل از رادیوگرافی این دوز تکرار می گردد. گاهی اوقات قبل از تزریق انما انجام می شود.

مصارف جانبی:

تست تحریک ترشح هورمون رشد و کورتیکوتروپین

مکانیسم اثر وازوپرسین

این دارو با افزایش نفوذپذیری سلولی در مجاری جمع کننده ادرار سبب افزایش بازجذب آب و به دنبال آن کاهش حجم و افزایش اسمولاریته ادرار می شود.با مقادیر زیادتر از مقدار فیزیولوژیک وازوپرسین موجب تنگ شدن عروق خونی و نیز انقباض عضلات صاف دستگاه گوارش می گردد.

فارماکوکینتیک وازوپرسین

متابولیسم دارو کبدی و نیمه عمر آن 20-10 دقیقه می باشد. طول اثر دارو 8-2 ساعت بوده و 15-5% از دارو پس از تجویز داخل وریدی به صورت تغییر نیافته از کلیه ها ترشح می شود.

نکات با اهمیت در رابطه با وازوپرسین

وازوپرسین یک هورمون طبیعی بدن است که از غده هیپوفیز خلفی ترشح می گردد. این هورمون به نام هورمون آنتی دیورتیک نیز شناخته می شود. هورمون وازوپرسین روی کلیه ها و عروق خونی تاثیر می گذارد.

وازوپرسین از طریق کاهش حجم ادرار از خروج آب از بدن جلوگیری می کند و به کلیه ها کمک می کند که آب را از لوله های ادراری بازجذب کنند و آب را در بدن نگه دارند.

وازوپرسین همچنین با تنگ گردن عروق خونی باعث افزایش فشارخون می شود.

هورمون وازوپرسین در بدن 2 نوع گیرنده دارد. گیرنده های وازوپرسین نوع 1 در رگهای بدن است و بعد از ترشح وازوپرسین و اثر روی این نوع گیرنده ها، عروق منقبض شده و فشارخون افزایش می یابد. گیرنده های وازوپرسین نوع 2 در لوله های جمع کننده ادرار حضور دارند و بعد از اثرگذاری هورمون وازوپرسین روی آنها، باعث افزایش بازجذب آب توسط کلیه ها می گردد و حجم ادرار را کاهش می دهد.

در صورت بروز مسمومیت با آب توسط وازوپرسین، مصرف آب را محدود نمائید و از دارو موقتا استفاده نکنید تا پر ادراری روی دهد. در موارد شدید لازم است تحت نظر پزشک از مانیتول، دکستروز غلیط یا اوره به تنهایی یا همراه با داروی فروزماید (ادرار آور) استفاده نمود تا مسمومیت با آب درمان گردد.

موارد منع مصرف وازوپرسین

نفریت مزمن

حساسیت مفرط به دارو

موارد احتیاط در رابطه با وازوپرسین

بیماری های همراه با تشنج

میگرن

آسم

نارسایی قلبی

بیماری های عروقی

آنژین صدری

ترومبوز عروق کرونر

تصلب شرایین

کودکان

سالمندان

بارداری و شیردهی

قبل و پس از جراحی

تداخلات دارویی وازوپرسین

داروهای کاربامازپین، کلرپروپامید، کلوفیبرات، فلودوروکورتیزون، ضدافسردگی های سه حلقه ای تاثیر وازوپرسین را افزایش می دهند.

داروهای هپارین، لیتیم و نوراپی نفرین از تاثیر وازوپرسین می کاهند.

عوارض جانبی وازوپرسین

هر دارو به موازات ایجاد اثرات درمانی مورد نظر، ممکن است سبب بروز عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه کلیه این عوارض در یک فرد مشاهده نمی شود ولی در صورت بروز هر یک از عوارض زیر با پزشک معالج مشورت نمایید.

CNS: سردرد، سرگیجه، ترمور

CV: انقباض عروقی، در صورت تزریق شریانی: برادیکاردی، تپش قلب، ادم ریوی

GI: کرامپ های شکمی و دلپیچه خفیف، تهوع، استفراغ، اسهال، پرکاری روده

GU: کرامپ های رحمی، آنوری

Other: مسمومیت با آب، واکنش افزایش حساسیت

مصرف وازوپرسین در بارداری و شیردهی

مشخص نیست آیا وازوپرسین طی دوران بارداری بر جنین یا توانایی بارداری تاثیر منفی داشته باشد. دوز آنتی دیورتیک وازوپرسین با دوز موثر بر انقباض رحمی متفاوت است، با این حال منافع مصرف دارو باید در برابر ضررهای احتمالی آن سنجیده شود. و در دوران بارداری با احتیاط مصرف گردد.

تجویز وازوپرسین در دوران شیردهی نیز همراه با احتیاط است.

توجهات پزشکی – پرستاری در حین مصرف وازوپرسین

میزان برون ده ادراری، وزن مخصوص ادرار و اسمولالیتی سرم را در طول درمان و در فواصل منظم اندازه گیری نمائید.

در طول درمان فشاخون و وزن بیمار باید مرتبا چک گردد.

تجویز وازوپرسین در کودکان و شیرخواران باید با احتیاط کامل همراه باشد.

از علائم مسمومیت با آب می توان به بروز لتارژی، کنفوزیون، کاهش سطح هوشیاری و سردرد اشاره کرد و ممکن است این مسمومیت باعث بروز تشنج و کما گردد.

حتی دوزهای پایین وازوپرسین بیمار را مستعد انفارکتوس میوکارد و یا نارسایی عروق کرونری می نماید. این موضوع در افراد مسن قابل توجه ویژه است. در هنگام تجویز دارو لوازم احیا باید در دسترس باشد.دارو هرگز نباید در مرحله نخست زایمان تجویز گردد زیرا ممکن است باعث پارگی رحم شود.

برای کاهش عوارض جانبی کمترین دوز دارو را تجویز نمایید.

برای تقویت تاثیردرمانی همراه هر نوبت تزریق یک یا دو لیوان آب به بیمار بدهید.

لوله گذاری رکتال به دفع گاز به دنبال تزریق وازوپرسین کمک می کند.

وازوپرسین تانتیت را نباید به صورت وریدی تزریق نمود.

وازوپرسین محلول در آب را می توان به صورت انفوزیون وریدی بکار برد.

در هنگام تجویز به بیمار 480 میلی لیتر آب بدهید تا از بروز علایم GI جلوگیری شود.

توجهات بیمار – خانواده برای مصرف وازوپرسین

در صورتی که دارو را به صورت زیرجلدی یا زیرپوستی تزریق می کنید، محل تزریق را مرتبا تغییر دهید.

لازم است مقدار مصرف و دفع آب را تحت کنترل داشته باشید.

همراه تزریق یک یا دو لیوان آب بنوشید. به این ترتیب عوارضی مانند تهوع یا درد شکمی کمتر می شود. این علائم اغلب شدید نیستند و سریعا رفع می شوند.

دارو را مطابق دستور پزشک بکار برید. از افزایش دوز دارو بپرهیزید. از دوزی را فراموش کردید بلافاصله پس از بخاطر آوردن مصرف نمائید، مگر در مواردی که فرصتی تا زمان مصرف دوز بعدی وجود نداشته باشد.

شرایط نگهداری وازوپرسین

دارو را در دمای اتاق نگهداری نمایید.

بیشتر بخوانید:

درمان شب ادراری در بزرگسالان و کودکان

درمان خانگی تکرر ادرار در زنان

بهترین درمان برای بی اختیاری ادرار چیست؟

بیشتر بخوانید حساسیت تماسی و راههای درمان آن