آشنایی با هنر سکمه دوزی و انواع نقش هایش

سکمه دوزی چیست؟

چشمه دوزی هنری قدیمی است که ریشه در شهر تاریخی اصفهان دارد و از آن می توان به عنوان یکی از قدیمی ترین صنایع دستی های ایرانی که امروزه نیز محبوبیت بالایی دارد یاد کرد. از سکمه دوزی برای تزئین رومیزی یا دستمال سفره و… استفاده می شود. همچنین از این نوع دوخت پس از اسلام در روبندهایی که بانوان استفاده می کردند استفاده می شد تا فضای خالی کافی در مقابل چشمان آنها برای دیدن وجود داشته باشد.

این هنر صبر و شکیبایی بسیاری نیاز دارد و افراد در آن با فشار آوردن به وسیله دوخت روی پارچه، کیفیت بافت را تغییر داده و به شکل دلخواه در می آورند. سُکمه دوزی پس از کشیدن تار و پود های پارچه، نقاط معینی از آن را با سوزن دوزی پر کرده و نقش های منظمی ایجاد می کنند. در این روش نخ های بیرون کشیده شده به یکدیگر بخیه می شوند و حالتی فشرده به خود می گیرند.

از سکمه دوزی معمولا همراه با چشمه دوزی، شبکه دوزی، اشرفی دوزی، ستاره دوزی، گل اشرافی و قلاب دوزی استفاده می شود.

انواع نقش های سکمه دوزی

در سکمه دوزی از طرح های بسیاری مانند ترنج، سر ترنج یا نیم ترنج، نقش انواع گل ها، شمسه ای، ستاره یا گل و بته و… ستفاده می شود.در صورتی که تعداد تار و پودهای نخ کش شده برابر با تعداد به جای مانده باشد، منفذهای هماهنگ و یکنواختی ایجاد می کنند که با آن چشمه دوزی گفته می شود اما موارد مشابهی نیز وجود دارند که در آنها از سکمه دوزی استفاده می شود. از جمله این موارد عبارتند از:

تور دوزی : در سکمه دوزی در صورت بیشتر بودن تار و پودهای به جای مانده روی آن را به شکل لتوری در می آورند و به این نوع دوخت تور دوزی گفته می شود.

شبکه دوزی : در این دوخت قسمتی از طرح تار و پود یا کل تار/ کل پود نخ کش شده و از روشی رایج به نام ژور دوزی استفاده می شود.

اشرفی دوزی : اشرفی دوزی یا سکه دوزی که همراه سکمه دوزی به کار می رود. هدف از اشرفی دوزی ایجاد طرحی از یک گل به نام گل اشرفی است که بدین منظور میان منافذ بزرگ ایجاد شده نخ های متقاطعی عبور داده می شود و چهار گلبرگ با دوخت هایی مخصوص به آن ها وصل می شوند.

سایر دوخت های پرکاربرد : ستاره دوزی، زنجیره دوزی، گره فرانسوی، دندان موشی، ساقه دوزی، ساتن دوزی، اشرفی دوزی، شبکه دوزی، ستاره دوزی و تور دوزی از جمله روش های کاربردی هستند که همراه با سکمه دوزی اساتفاده می شوند.

مواد اولیه مورد نیاز برای سکمه دوزی

1. پارچه

در چشمه دوزی از پارچه کتان ایرانی استفاده می شود و بافت آن باید تا جای ممکن ساده باشد و تار و پودی عمود بر هم با ضخامتی یکسان داشته باشد.پارچه های دیگر مانند مخمل، ساتن یا پارچه های کج راه برای این روش رودوزی مناسب نیستند.

2. نخ

برای سکمه دوزی می توان از نخ ابریشم تابیده، دمسه و نخ عمامه استفده کرد. از نخ دمسه در سکمه دوزی و نخ عمامه برای قلاب دوزی استفاده می شود. محل بریدگی تار و پود نخ کش شده را برای محکم شدن قلاب دوزی می کنند.

3. کارگاه

وسیله ای است که برای صاف کردن و از بین بردن چین و چروک های پارچه استفاده می شود.

4. صندلی

برای نشستن

5. پایه یا خرک

وسیله ای جهت قرار دادن کارگاه روی ان

6. سایر اقلام

لوازمی مانند نخ و سوزن، قلاب، انگشتانه و تیغ و قیچی ظریف برای سکمه دوزی نیاز هستند.

روش سکمه دوزی چگونه است؟

مهم ترین بخش نخ کشی است که بدین منظور در طول پارچه سه نخ گذاشته و بیست تار را بریده و می کشند. همچنین در عرض پارچه نیز سه نخ گذاشته و سه تار بریده و کشیده می شود. پس از ان به وسیله نقشه و شمارش الیاف کتان سکمه دوزی صورت می گیرد.اولین قدم برای انجام این دوخت انتقال نقشه مورد نظر روی پارچه می باشد. پس از آن باید قسمت هایی که تار و پود پارچه کشیده شود شمارش شده و نخ کشی شوند.در مرحله سوم اطراف مکان های نخ کشی شده با دوخت دندان موشی یا زنجیره و قلاب دوزی محکم می شود.

همچنین بخوانید:

آموزش مرحله به مرحله سرمه دوزی