آشنایی با داروی فلوفنازین و موارد مصرف آن

فلوفنازین چیست و چرا تجویز می شود؟

فلوفنازین (Fluphenazine) یک آنتی سایکوتیک است که برای تسکین علائم اسکیزوفرنی و دیگر اختلالات روانی تجویز می‌شود. اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی موجب اختلال در ایده‌ها و باورها ، برخی رفتارهای پرخاشگرانه و توهم می‌شود که این رفتارهای پرخاشگرانه بیماران ممکن است باعث آسیب به خودشان یا دیگران شود؛ داروهایی مانند فلوفنازین با به تعادل رساندن مواد شیمیایی مغز، به درمان برخی از رفتارهای پرخاشگرانه در بیماران کمک می‌کند.

فلوفنازین به صورت آمپول و قرص موجود است.

مکانیسم اثر فلوفنازین

ضدسایکوز: به نظر می‌رسد فلوفنازین از طریق انسداد گیرنده‌های دوپامینی پس‌سیناپسی و مهار اثرات دوپامینی ، موجب بروز اثرات ضدسایکوز می‌شود.

فلوفنازین اثرات محیطی و مرکزی بسیاری نیز دارد؛ این دارو گیرنده‌های آلفا- آدرنرژیک و گانگلیونی را مسدود می‌کند و فعالیتهای ناشی از هیستامین و سروتونین را مهار می‌ سازد. عمده‌ترین عوارض جانبی این دارو از اثرات اکستراپیرامیدال آن است.

فارماکوکینتیک فلوفنازین

• 
  جذب: سرعت و میزان جذب این دارو به راه تجویز آن بستگی دارد. جذب خوراکی این دارو متغیر و متفاوت است. زمان لازم برای شروع اثر فلوفنازین در صورت مصرف خوراکی 1-5/0 ساعت و در صورت تزریق عضلانی.(به علت طولانی اثر بودن دارو 72-24 ساعت است.)
• 
  پخش: فلوفنازین به طور گسترده در بدن، از جمله شیر، انتشار می‌یابد. غلظتهای این دارو در CNS بیشتر از پلاسما است. 99-91 درصد به پروتئین پیوند می‌یابد. حداکثر اثر اشکال خوراکی این دارو طی دو ساعت حاصل می‌شود. غلظتهای ثابت سرمی این دارو طی7-4 روز حاصل می‌شود.
• 
  متابولیسم: فلوفنازین به میزان زیادی در کبد به متابولیتهای غیرفعال متابولیزه می‌شود. طول مدت اثر اشکال خوراکی این دارو حدود 8-6 ساعت و اشکال تزریقی آن حدود 6-1 هفته (به طور متوسط دو هفته) است.
• 
  دفع: قسمت اعظم این دارو از طریق کلیه‌ها و مقداری از دارو نیز در مدفوع و از طریق مجاری صفراوی دفع می‌شود.

مصرف فلوفنازین در دوران بارداری و شیردهی

گروه C : در این گروه از داروها، مطالعات بر روی حیوانات باردار نشانگر این بود که دارو روی جنین اثرات جانبی دارد، اما مطالعات کافی روی انسان‌ها در انجام نشده است. در صورتی که منافع استفاده از دارو برای زنان باردار از مضرات دارو بیشتر باشد، ممکن است دارو تجویز شود.

مصرف در شیر دهی: فلوفنازین در شیر ترشح می‌شود. با احتیاط مصرف شود.

موارد و مقدار مصرف فلوفنازین

اختلالات سایکوتیک

بزرگسالان: از راه خوراکی، ابتدا مقدار mg/day 10-5/0 در مقادیر منقسم هر 8-6 ساعت مصرف می‌شود، که می‌توان این مقدار را به طور تدریجی و همراه با احتیاط تا مقدار 20 میلی‌گرم افزایش داد. مقدار نگهدارنده دارو mg/day 5-1 از راه خوراکی است. از راه تزریق عضلانی، مقدار مقادیر خوراکی دارو تجویز می‌شود. دوز معمول شروع تزریق عضلانی mg 25/1 می باشد.

دوز کلی اول یه mg 10-5/2 به‌ صورت منقسم 4-3 بار در روز است. برا ی شکل دکانوآت mg 25-5/12 عضلانی هر 6-3 هفته تزریق می شود. در بیماران سالخورده تجویز مقادیر کمتر این دارو (mg/day 5/11) توصیه می‌شود.

بیماران سالمند: با میزان پایین تر شروع شود (mg 5/2-1 در دوز خوراکی).

عوارض جانبی فلوفنازین

• 
  اعصاب مرکزی: نشانه‌های اکستراپیرامیدال؛ دیسکینزی دیررس؛ سودوپارکینسونیسم؛ خواب‌آلودگی؛ سندرم نورولپتیک بدخیم‌؛ گیجی؛ تغییرات EEG.
• 
  قلبی- عروقی: کمی فشار خون وضعیتی، تاکیکاردی، تغییرات EKG.
• 
  چشم، گوش، حلق و بینی: تاری دیدی ، تغییرات چشمی، احتقان بینی.
• 
  دستگاه گوارش: خشکی دهان، یبوست.
• 
  ادراری- تناسلی: احتباس ادرار، تغییرات قاعدگی، مهار انزال در مردان، ادرار تیره.
• 
  خون: لکوپنی، آگرانولوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، آنمی آپلاستیک، ائوزینوفیلی، آنمی همولیتیک.
• 
  کبدی: زردی کلستاتیک.
• 
  متابولیک: افزایش سطح ید متصل به پروتئین، افزایش اشتها، افزایش وزن.
• 
  سایر عوارض: ژنیکوماستی.

مسمومیت با فلوفنازین و درمان آن

تظاهرات بالینی: ضعف CNS همراه با خواب عمیق و بیدار نشدنی و احتمالاً اغما، کمی یا زیادی فشارخون، نشانه‌های اکستراپیرامیدال، دیستونی، حرکات غیرطبیعی و غیر اختیاری عضلات، ‌آشفتگی، تشنج، آریتمی، تغییرات EKG، زیادی یا کمی دمای بدن، اختلال عملکرد اعصاب خودکار.

درمان: شامل درمان علامتی و حمایتی، مانند حفظ علائم حیاتی، بازنگهداشتن مسیر تنفسی، تثبیت دمای بدن و تعادل مایعات و الکترولیتها می‌شود. نباید بیمار را وادار به استفراغ کرد. این دارو رفلکس سرفه را مهار می‌سازد و ممکن است موجب بروز آسپیراسیون شود. معده را باید شستشو داد و سپس ، ذغال فعال و ملین نمکی به بیمار تجویز کرد. دیالیز مؤثر نیست. درجه حرارت بدن بر حسب نیاز تنظیم شود. کمی فشار خون را با تزریق وریدی مایعات درمان نمود. اپی نفرین نباید تجویز شود.

می‌توان تشنج را با تزریق دیازپام یا باربیتوراتها، آریتمی را با تزریق فنی توئین (mg/kg 1 که سرعت تزریق بر اساس فشار خون تنظیم می‌شود.) و واکنشهای اکستراپیرامیدال را با تجویز باربیتوراته، بنزتروپین یا دیفن‌هیدرامین، تزریقی (به مقدار mg/kg 2 در دقیقه) درمان کرد.

تداخلات دارویی فلوفنازین

1. 
   آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم و منیزیم و ضد اسهال‌ها می‌توانند جذب فلوفنازین را کم کنند.
2. 
   مصرف همزمان با داروهای مقلد سمپاتیک، مانند اپی‌نفرین، فنیلافرین، فنیل‌پروپانول آمین، افدین و داروهای کاهنده اشتها، ممکن است اثرات تحریک‌کننده و بالابرنده فشارخون آنها را کاهش دهد.
3. 
   فلوفنازین ممکن است پاسخ فشارخون به داروهایی که از طریق مرکزی عمل می‌کنند، مانند گوانتیدین، کلونیدین، متیل دوپا و رزرپین را مهار سازد.
4. 
   بروز اثرات اضافی بعد از مصرف همزمان فلوفنازین با داروهای زیر حاصل می‌شود:
5. 
   داروهای مضعف CNS، از جمله الکل، داروهای ضددرد، باربیتوراتها، داروهای مخدر، آرام بخش، بیهوش کننده عمومی، بی حس‌کننده نخاعی یا اطراف سخت‌شامه‌ای، سولفات منیزیم تزریقی (احتمال بروز تسکین بیش از حد، ضعف دستگاه تنفسی و کاهش فشارخون وجود دارد) ؛ داروهای ضدآریتمی، کینیدین، دیسوپیرامید و پروکائین آمید (احتمال بروز آریتمی قلبی و اختلال در سیستم هدایتی افزایش می‌یابد)، آتروپین و داروهای آنتی کولینرژیک، از جمله داروهای ضدافسردگی، داروهای مهارکننده MAO، فنوتیازینها، ضدهیستامینها، مپریدین و داروهای ضدپارکینسونیسم (احتمال تسکین بیش از حد، انسداد فلجی روده، تغییرات بینایی و یبوست شدید وجود دارد) ؛ نیتراتها (احتمال بروز کمی فشار خون وجود دارد) و متریزامید (خطر بروز تشنجات افزایش می‌یابد).
6. 
   داروهای مهارکننده بتا- آدرنرژیک ممکن است متابولیسم فلوفنازین را مهار کرده و در نتیجه، غلظت پلاسمایی و سمیت این دارو را افزایش دهند.
7. 
   مصرف همزمان با پروپیل تیواوراسیل، خطر آگرانولوسیتوز را افزایش می‌دهد.
8. 
   مصرف همزمان با لیتیم ممکن است موجب بروز مسمومیت شدید نورولوژیک همراه با سندرم شبه آنسفالیت و کاهش پاسخ درمانی به فلوفنازین شود.
9. 
   مصرف همزمان این دارو با فنوباربیتال باعث افزایش دفع کلیوی فلوفنازین می‌شود و با استعمال دخانیات و کافئین ممکن است افزایش متابولیسم دارو بروز کند.
10. 
    فلوفنازین ممکن است اثر درمانی بروموکریپتین بر روی ترشح پرولاکتین را آنتاگونیزه کند.
11. 
    این دارو ممکن است اثرات تنگ‌کننده عروق ناشی از مصرف مقادیر زیاد دوپامین و اثربخشی لوودوپا را کاهش دهد و موجب افزایش سمیت لوودوپا (از طریق انسداد گیرنده‌های دوپامینی) ‌شود.
12. 
    فلوفنازین ممکن است متابولیسم فنی توئین و داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای را مهار کرده و سمیت آنها را افزایش دهد.

ملاحظات اختصاصی فلوفنازین

1- شکل تزریقی طولانی اثر این دارو (فلوفنازین دکانوات) ‌برای بیمارانی که با فنوتیازینها تثبیت نشده‌اند، توصیه نمی‌شود. این شکل دارویی دفع طولانی دارد و در صورت بروز عوارض جانبی اثرات آن را نمی‌توان متوقف کرد.

2- شکل تزریقی عادی و depot قابل جابجایی با یکدیگر نیستند.

3- اشکالی تزریقی باعث درماتیت تماسی می‌شوند، هنگام تزریق از دستکش استفاده می‌شود.

4- داروی تزریقی دور از نور نگهداشته شود. کمی زرد شدن محلول اشکالی ایجاد نمی‌نماید اما در صورت تغییر رنگ دارو باید دور ریخته شود.

5- فرم depot برای شروع اثر به 96-24 ساعت زمان نیاز دارد.

6- بیمار از جهت دیسکینزی دیررس باید مانیتور شود.

بروز این عارضه ممکن است ماهها تا سالها طول بکشد و با وجود مصرف دارو می‌تواند خودبخود از بین رفته و یا تا پایان عمر باقی بماند.

7- بیمار از جهت سندرم بدخیم نورولپتیک مانیتور شود، این عارضه نادر ولی کشنده است و می‌تواند با طول دوره مصرف دارو و روز نوع دارو مرتبط باشد. 60% کسانی که دچار این عارضه می‌ شوند مرد هستند.

8- در ماه اول درمان هر هفته بیلی روبین بیمار چک شود. به طور مرتب آزمایش خون و تست‌های عملکرد کلیه و آزمایش چشم (در مصرف طولانی) ‌انجام شود.

9- در صورت بروز علائم دیسکرازی خونی (تب، گلودرد، عفونت، سلولیت، ضعف) یا واکنش‌های اکستراپیرامیدال ماندگار (بیش از چند ساعت) دارو قطع شود (بخصوص در کودکان و خانم‌های باردار).

10- دارو به یک باره قطع نشود.

11- پس از قطع ناگهانی دارو بعد از مصرف طولانی، گاستریت، تهوع، استفراغ، گیجی، لرزش، احساس گرمای یا سرما، تاکیکاردی، سردرد یا بی‌خوابی پیش می‌ آید.

12- دارو می‌تواند هدایت قلبی را مختل نماید و آریتمی‌های کشنده حتی در دوزهای درمانی دیده شده است.

13- بعلت عوارض آنتی کولیزژیک در بیماران مبتلا به کاهش حرکات دستگاه گوارش، ایلئوس، احتباس ادرار، BPH، زروستومی یا مشکلات بینایی با احتیاط مصرف شود. فلوفنازین نسبت به سایر آنتی سایکوتیکها پتنسی کمتر و فعالیت آنتی کولینر ژیکی کمتری دارد.

14- CBC بیمار مرتبا چک شود و با اولین نشان‌های اختلالات خونی دارو قطع شود. مصرف دارو در بیمارانی که مغز استخوانشان سرکوب شده منع مصرف دارد.

15- بعلت احتمال آسپیراسیون در بیماران در ریسک پنومونی با احتیاط مصرف شود.

16- دارو ممکن است عوارض اکستراپیرامیدال ایجاد نماید (ریسک این عوارض با فلوفنازین بالاست).

17- احتمال افت فشار خون، NMS، افت فشار خون وضعیتی، تغییرات دما و رتینوپاتی پیگمانته در مصرف دارو وجود دارد.

18- بعلت عارضه خواب آلودگی بیماران باید از فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری نمایند.

19- در بیماران مبتلا به بیماریهای قلبی عروقی شدید، گلوکوم زاویه باز، نارسایی کبد، میاستنی گراو، پارکینسون، تومورهای وابسته به پرولاکتین، نارسایی کلیه و بیماری تنفسی با احتیاط مصرف شود.

20- در بیمارانی که به علت ضربه به سر، سابقه تشنج، الکلیسم یا درمان‌های خاص در ریسک تشنج هستند با احتیاط مصرف شود زیرا می‌تواند آستانه تشنج را پائین بیاورد.

21- مصرف همزمان ضدتهوع‌ها می‌تواند علائم سمیت را بپوشاند.

22- در سالمندان به علت افزایش احتمال دیسکینزی تأخیری با احتیاط مصرف شود.

مصرف در کودکان: ایمنی دارو در کودکان زیر 12 سال شناخته نشده است.

شرایط نگهداری از داروی فلوفنازین

• 
  دارو را از دسترس کودکان دور نگه دارید.
• 
  دارو را در جایی خشک و خنک و به دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه‌ دارید.

بیشتر بخوانید:

داروهای اسکیزوفرنی : آشنایی کامل با داروهای درمان اسکیزوفرنی

همه چیز در مورد قرص الانزاپین (Olanzapine)

همه آنچه که باید در مورد جنون روانی(روان پریشی) بدانید!

عوارض داروی ضد روان پریشی ریسپریدون