آشنایی با جاذبه های گردشگری زابل

مناطق دیدنی و توریستی زابل

زابل در استان سیستان و بلوچستان در جنوب شرقی کشور ایران قرار دارد. این شهر دارای بیشینه ای کهن و دارای آثار باستانی و جاذبه های گردشگری زیادی می باشد. در گذشته نام این شهر، سگستان یا سجستان و نیمروز بوده و در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر اساس مصوبه هیئت وزیران وقت به زابل تغییر یافته است. در طول سال مسافران و گردشگران بسیاری به این شهر سفر می کنند. مکان های توریستی زابل واقعاً دیدنی و تماشایی هستند، چرا که این آثار مربوط به تاریخ کشور و از دوره ساسانیان و صفویان می باشند. از جمله جاذبه های دیدنی زابل می توان شهر سوخته، قلعه کهک کهزاد، قلعه رستم، گمرک بلژیکی ها، دهانه غلامان، جنگل شیله، منطقه حفاظت شده هامون و … را نام برد.

جاذبه های گردشگری این شهر بسیار متنوع است و در بین آنها هم جاذبه های طبیعی و هم تاریخی و تفریحی وجود دارد . در واقع سفر به زابل سفر به تاریخ است. از مهم ترین دیدنیهای زابل و جاذبه های گردشگری زابل می توانیم به مقبره سید غلام رسول، بازار سرپوشیده زابل، روستای تاریخی قلعه نو، رقص چوب سیستان، منطقه شکار ممنوع مک سرخ، جنگل شیله، مجتمع بقیه الله زابل، قلعه کهک کهزاد، شهر سوخته، قلعه رستم، دهانه غلامان، آسبادهای حوضدار، گمرک بلژیکی ها، کاروانسرای فرنگی، موزه مردم شناسی زابل، بانک ایران و انگلیس، موزه شهر سوخته، آرامگاه خواجه غلطان و … اشاره کنیم، در ادامه به معرفی کامل چند مورد از این جاذبه ها خواهیم پرداخت.

سابقه تاریخی و وجه تسمیه زابل

زابل (زابلستان) در قدیم (سِکِستان یا سجستان (سیستان) و نیمروز نامیده می‌شد. محلی که امروز زابل نامیده می‌شود در گذشته زمین‌هایی با تپه‌هایی از سبزه زار ها و رسوبات دریایی بوده که قسمتی ازآن در مسیر رودخانه هیرمند قرار داشته‌است. با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و با اتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردیده‌است. بعدها تأسیس پادگان نظامی بر اهمیت آن افزوده‌است. در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی بر طبق مصوبه هیات وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ خورشیدی به مرکز سیستان تبدیل شد.

شهرستان زابل در قدیم سیستان و نیمروز -اریاپولیس و… خوانده می‌شد. محلی که امروز زابل نامیده می‌شود بیش ازآن زمین‌هایی با تپه‌هایی از رسوبات دریایی بود که قسمتی از آن درمسیر رودخانه قرار داشت با کم شدن آب رودخانه بر وسعت خشکی‌های اطراف آن افزوده شد و بااتصال این منطقه به روستای حسین آباد، آبادی بزرگی تشکیل گردید. بعدها تأسیس پادگان نظامی براهمیت آن افزود. در سال ۱۳۱۴ شمسی طبق تصویب‌نامه هیات وزیران، آن آبادی را زابل نامیدند و در سال ۱۳۱۶ شمسی به مرکز سیستان تبدیل شد. از ارتفاعات مهم این شهرستان کوه خواجه و قلعه رستم است که درغرب زابل قرار دارد. در فراز این کوه تصویری از رستم پهلوان که گرزی دو سر دردست دارد، نقش بسته‌است. در دامنه‌های جنوبی آن نیز ویرانه‌های بناهای منسوب به دوره اشکانیان به جا مانده که در زمان خود بسیار با شکوه بوده‌است. زابل امروزی شهری به نسبت توسعه یافته و مجهز به انواع خدمات مورد نیاز جامعه شهری است.

شهر سوخته زابل

شهر سوخته در فاصله ۵۶ کیلومتری شهر زابل قرار دارد. شهر سوخته زابل یکی از ارزشمند ترین میراث کشور ایران به شمار می رود، چرا که دارای قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح (ع) می باشد و امروزه یکی از با ارزش ترین مکان های توریستی زابل است. علت نام گذاری آن، آتش سوزی در بین سال های ۳۲۰۰ و ۲۷۵۰ سال قبل از میلاد و در دو دوره زمانی مختلف می باشد و متاسفانه سندی که نام این شهر را بازگو کند در دست نیست.

از ویژگی های منحصر به فرد این شهر، می توان به تشکیلات مرتب و منظم، سازماندهی و پیشرفته بودن آن در زمان آبادانی، دارا بودن نظم مرتب آب رسانی، تخلیه فاضلاب، دانش پزشکی، فعالیت های صنعتی و هنری و … نام برد که حیرت و تحسین بسیاری از باستان شناسان را در جهان برانگیخته است. جالب است بدانید کارشناسان بر این عقیده اند که نشانه هایی از کهن ترین جراحی مغز دختری ۱۲- ۱۳ ساله یافت کرده اند که درمان بیماری هیدروسفالی، روی او انجام شده است و گویا پس از جراحی تا مدت ها بعد به زندگی ادامه داده است.

جنگل شیله زابل

از جمله جاذبه های گردشگری زابل می توان به جنگل شیله نیز اشاره کرد. جنگل شیله زابل در فاصله ۸۰ کیلومتری زابل قرار گرفته است. مساحت جنگل شیله زابل بیش از شش هزار و پانصد هکتار است که در جنوبی ترین نقطه سیستان و جنوب پناه گاه حیات وحش هامون قرار دارد. در غرب این جنگل، رودخانه شیله می باشد. پوشش قالب این منطقه درخت گز است و علاوه بر آن گونه های گیاهی دیگری از جمله تاغ، علف شور، آتریپلکس، ترات، اسنکبیل در این جنگل وجود دارد که پوشش گیاهی این ناحیه را تنوع بخشیده است. دلیل دیگری که این منطقه را از جمله مکان های توریستی زابل قرار داده، زیست حیوان های وحشی نظیر گربه جنگی، روباه، شغال، خرگوش، دراج، کوکر، عقاب صحرایی و انواع مار ها و مارمولک ها در این جنگل می باشد.

منطقه حفاظت شده هامون در زابل

از دیگر جاذبه های گردشگری زابل می توان به منطقه حفاظت شده هامون اشاره کرد که شامل دشت هامون، دریاچه هامون و رودخانه هیرمند است. این منطقه به دلیل زیستگاه انواع حیاط وحش، امکان پرورش ماهی، وجود انواع پرندگان و … از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. یکی از ویژگی های این منطقه مراتع و نیزارهای اطراف دریاچه است که اغلب اوقات سرسبز و متراکم هستند. این منطقه جهت حصیر بافی نیز استفاده می گردد که این خود می تواند بر اهمیت این منطقه به عنوان مکان های توریستی زابل بیافزاید.

دریاچه یا تالاب بین المللی هامون یکی از زیباترین و مهم ترین جاذبه های گردشگری و توریستی زابل به شمار می رود که از زیباترین تالاب های ایران و دنیا محسوب می شود. این دریاچه در منطقه کویری و بیابانی شرق ایران واقع شده است. دریاچه هامون تنها مکان برای زیست پرندگان در شرق کشور است. بر اساس مطالعات کارشناسان بیش از ۱۸۰ گونه پرنده در دریاچه هامون مشاهده گردیده است.

قلعه رستم زابل

از مهم ترین جاذبه های گردشگری زابل که معمولا هر کسی که بخواهد به زابل سفر کند قصد دیدن آن را دارد قلعه رستم است این قلعه در فاصله ۶۵ کیلومتری قسمت جنوب غربی زابل واقع شده است و متاسفانه در حال حاضر به دلیل عوامل جوی بخش های مهمی از آن ویران شده است با این حال همچنان دوازه ورودی و چهار برج قلعه رستم نمایان است، همچنین می توانید اسکلت بندی بسیاری از بناهای آن را مشاهده کنید که بر اساس احتمالات گفته می شود که بافت ظاهری آن در حدود چهار یا پنج قرن پیش از بین رفته است.

در دل بیابان، قلعه رستم آن چنان جذاب است که نگاه هر بیننده ای را به سوی خود جلب می کند هر چند هنوز کاوش های باستانی در این منطقه انجام نپذیرفته است ولی آثار به جای مانده نشان از قدمت طولانی قلعه رستم دارد.

قلعه کهک کهزاد زابل

قلعه کهک کهزاد از مهم ترین جاذبه گردشگری زابل محسوب می شود، این قلعه در فاصله چهل کیلومتری شهر زابل و در فاصله کمی از رودخانه هیرمند واقع شده است و در شرقی ترین قسمت مرز بین ایران و افغانستان می باشد. قلعه کهک کهزاد از دو طبقه تشکیل شده است که هر کدام از طبقه ها چندین اتاق دارند، با توجه موقعیت منطقه از لحاظ استراتژیکی بیشتر شبیه به یک دژ نظامی است و گفته می شود که این قلعه را حشمت الملک جهت تامین امنیت و حفاظت از سیستان ساخته است، ساختمان اصلی و مرکزی قلعه در قسمت شمالی آن واقع شده است.

بازار سرپوشیده زابل

این بازار که از شلوغترین بازارهای زابل به حساب می آید، در زمان ناصر الدین شاه و توسط شخص ناصرالدین شاه بنیان گذاری شد و مدتی هم به همین اسم معروف بود.

روستای قلعه نو زابل

روستای قلعه نو جزء دهستان ناروئی از بخش شهرکی و ناروئی شهرستان زابل می باشد. گورستان قلعه‌نو نیز در نوع خود بی‌نظیر است قبرها به صورت پلکانی و مقبره خوانین و حکما در داخل اتاقکهایی به نام “معجره” قرار دارد. به گفته رییس میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان زهک مقبره دختری در این گورستان کشف شده که معماری روی آن نشان‌دهنده دوران صفوی است اما هویت خود فرد هنوز مشخص نشده است. قلعه‌نو از روستاهای مهم سیستان و بلوچستان است و به عنوان روستای گردشگری و توریستی مطرح است و همه‌ساله پذیرای تعداد زیادی گردشگر به ویژه مسافر نوروزی است. اثر تاریخی بسیار مهم “دهانه غلامان” مربوط به دروان هخامنشی در مجاورت این روستا قرار دارد.همچنین این روستا به ماسوله سیستان نیز شهرت دارد .

منطقه شکار ممنوع مک سرخ زابل

منطقه شکار ممنوع مک سرخ از مناطق زیبا و دست نخورده استان در ۱۱۰ کیلومتری جنوب غربی زابل و غرب پناهگاه حیات وحش هامون قرار دارد. پوشش گیاهی آن گز، قیچ، ترات، نی، زیروک، و خارشتر است و حیوان هایی مانند کرکس سیاه، دلیجه، خرگوش، کبک، تیهو، باقرقره، عقاب صحرایی، کفتار، شغال و جبیر در حیات وحش آن زیست می کنند.

مقبره سید غلام رسول زابل

آرامگاه سید غلام‌رسول در پنج کیلومتری شمال غربی چابهار قرار دارد. شماره ثبت ملی آن ۱۵۵۹/۳ است. قدمت آن به سال ۴۶۵ ه.ق بازمی‌گردد. این آرامگاه با دیواره‌های سفید رنگ به سبک معماری هندی که دروازه ورودی آن در ضلع غربی بنا واقع گردیده‌است. پس از درب ورودی صحن بزرگ حیاط مشاهده می‌شود امامزاده در ضلع غربی حیاط واقع گردیده‌است.

بر پیشانی ورودی بنا تزئینات نقاشی الوان با طرحهای نقوش ستاره‌های مشبک وجود دارد. ظاهراً نمای دور تا دور داخل ساختمان دارای نقاشی بوده‌است و کلمات لا اله الا الله، یا محمد و یا علی و… نقاشی از گل در دیوارها جلب توجه می‌کند. فرم آن طوری است که نشان می‌دهد این اثر در روزگار سلجوقی ساخته شده و در دوره صفویه نیز طرح‌های نقاشی بر روی دیوارها تعبیه گشته‌است.

ارگ خان ملک کیانی زابل

ارگ خان ملک کیانی یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری تاریخی در شهرستان زابل است . بنایی است کهن و متعلق به دوران پهلوی که در ۱۶ کیلومتری مسیر زابل به شهرستان هیرمند قرار گرفته است. این بنای تاریخی که به «ارگ خان ملک کیانی» شهرت یافته است، متعلق به یکی از خان‌های منطقه‌ی سیستان بوده و به صورت مربع و متشکل از ۴ برج که هر کدام دارای ارتفاعی بالغ بر ۷۰ متر و عرض ۵ متر و ۵۰ سانتی‌متر است، طاق‌ها، درب‌های ورودی که در چهار گوشه‌ی ارگ قرار دارد و بخش‌های دیگری ساخته شده است. از ویژگی‌های این اثر تاریخی، حضور اتاق‌های متعددی است که در مجاورت یکدیگر و به سبک کاروانسراهای قدیمی بنا شده است.

گمرگ بلژیکی های زابل

گمرک بلژیکی ها بجا مانده از دوران قاجار در ۴۲ کیلومتری غرب شهرستان نیمروز و ۹ کیلومتری شمال جاده ی نیمروز به نهبندان واقع شده است . از اماکنی که اروپائیان در زابل قدیم در آن مشغول فعالیت بودند، گمرک بود که بیشتر به گمرک بلژیکی ها معروف است. فعالیت این مورد در سیستان به اوایل قرن بیستم بر می گردد.

کاروانسرای فرنگی ادیمی زابل

کاروانسرای فرنگی مربوط به دوره صفوی است و در ۴۲ کیلومتری غرب شهرستان نیمروز و ۹ کیلومتری جاده نیمروز به نهبندان در بخش صابوری روستای میل نادر واقع شده است . کاروانسرای فرنگی در اتفاعی قرار گرفته که گردشگران ضمن تماشای آثار باستانی این اثر از مناظر زیبای دریاچه هامون صابوری در مواقع پرآبی استفاده کافی را خواهند برد . یکی از عوامل ایجاد این کاروانسرا در مسیر تجارت است و این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۵۵۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ارگ جلال‌آباد زابل

ارگ جلال‌آباد مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان زابل، بخش میان کنگی روستای جلال‌آباد قرار دارد. این ارگ با قدمتی چند صدساله، به موزه معماری سنتی سیستان و بلوچستان مشهور شده است.سیستان و بلوچستان استانی است که مهد قدیمی‌ترین تمدن‌ها و شهرها بوده است، شهر سوخته با تمدنی برابر با ۵ هزار سال در این منطقه قرار داشته است. در گوشه و کنار سیستان می‌توان ردپای آثار فرهنگی و تاریخی را دید، قبل از بروز خشک‌سالی در این منطقه، سیستان طبیعتی سرسبز داشت و بسیاری از گردشگران برای وقت‌گذرانی در طبیعت به این منطقه می‌آمدند. یکی از شهرهای مهم سیستان در حوزه فرهنگ، هیرمند به مرکزیت دوست‌محمد است که با دو بخش مرکزی و قرقری از غرب به زابل و از شرق به افغانستان و از شمال به دریاچه هامون و افغانستان و از جنوب به زهک منتهی می‌شود.

زیارتگاه بی بی دوست زابل

زیارتگاه بی بی دوست زابل بر روی تپه‌ای به همین نام در زابل قرار گرفته است که با زیارتگاه‌های دیگر متفاوت بوده و فقط مخصوص ورود بانوان است.سیستان، سرزمینی افسانه‌ای و کهن است. سرزمینی که وسیع و حاصل‌خیز بوده و در جنوب خاوری ایران قرار گرفته است. از زمانی که مردم ایران اسلام را پذیرفتند و جاهایی که به تشیع روی آوردند، در آن نقاط، این سرزمین پر از زیارتگاه‌های مختلف شد. تاریخ سیستان پر از وقایع تلخی مثل بیماری‌ها، سیل و خشکسالی بوده که سبب کاهش جمعیت می‌شد.

مردم در این شرایط، به اولیا و اوصیا متوسل می‌شدند، آن‌ها را به درگاه خداوند واسطه می‌کردند، و همین سبب می‌شد که زیارتگاه‌ها در فرهنگ و اعتقادات این منطقه اهمیت پیدا کند.وجود همین اعتقادات سبب می‌شد که در گوشه و کنار زابل هر کسی خواب اولیا را می‌دید مکانی را برای زیارتگاه آن حضرت بنا کند. در این مکان‌ها، درختچه‌های گز که یادگار اعتقادات باستانی ایرانیان بود کاشته می‌شد و به آن تبرک می‌جستند. برخی از اهالی زابل برای ساختن زیارتگاه مورد نظر خود، از سنگ‌های کوه خواجه استفاده می‌کردند. در این مکان‌ها، گاو و گوسفند نیز قربانی می‌شد. یکی از این زیارتگاه‌ها، زیارتگاه بی‌بی دوست در زابل است که بر روی تپه بی‌بی دوست قرار گرفته و که با زیارتگاه‌های دیگر، متفاوت است.

بیشتر بخوانید:

آشنایی با مناطق دیدنی و جاذبه های گچساران

آشنایی با مناطق دیدنی و تفریحی صفادشت

جاذبه های گردشگری و مناطق دیدنی بومهن

گردآوری توسط بخش گردشگری

مجله دلگرم