آشنایی با تاکستان های ملک اصفهان

به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، در زمان نادرشاه افشار تاکستانی که متعلق به مردم اصفهان بود به عنوان مالیات از آنها گرفته شد و به تصرف دولت درآمد. وی در زمان ناصرالدین شاه قاجار امور مالی حکومت اصفهان را بر عهده داشت و بعدها فرزند این شخص به نام حاج محمد ابراهیم خان که ملقب به ملک تجار بود، باغ انگور ساخت و آن را به مراسم عزاداری و تعزیه اختصاص داد. معمار این بنا استاد حسین چی است و تاریخ وقف نامه ایشان 1341 هجری شمسی می باشد. از این بنا یک حیاط بزرگ و سفره خانه باقی مانده که مساحت تقریبی آن با حیاط است. این اتاق غذاخوری تمام جلوی حیاط را می پوشاند. تزئینات این بنا بیانگر هنر گچبری و آینه کاری و کاشی کاری هنرمندان خلاق و مبتکر اصفهانی است.

تاکستان ملک التجار یک تاکستان و ویلای تاریخی در اصفهان است. تاریخچه این باغ به زمان نادرشاه افشار می رسد. این باغ متعلق به حاج ملک، جد استاد الهی گمسه ای بوده که در زمان نادرشاه از بحرین به اصفهان مهاجرت کرده است. حاج ملک تاجر ثروتمندی بود که اولین کسی بود که در ایران وقف کرد و بخش زیادی از اموال خود را وقف کرد.

این باغ در زمان ناصرالدین شاه قاجار در اختیار رئیس امور مالی دولت اصفهان قرار گرفت و در آینده فرزند این شخص به نام حاج محمد ابراهیم خان معروف به پادشاه تجار آن را قرار داد. در کنار تاکستان و وقف آن به مراسم عزاداری و ترحیم. معمار این بنا استاد حسین چی است و تاریخ وقف نامه ایشان 1341 هجری شمسی می باشد.

به مرور زمان قسمت‌های مختلف این تاکستان از بین رفت و بخش‌هایی در سال 1333 هجری شمسی در امتداد خیابان ملکوا تخریب شد. تاکستان ملک هم اکنون در اختیار سازمان اوقاف است و به برگزاری مسابقات قرآن آموزی، سوگواری و سوگواری اختصاص دارد. طبق شواهد، مراسم عروسی خانواده های فقیر در این مکان برگزار می شد و بنا به وصیت بازرگان، این امر باید پس از مرگ وی انجام می شد که پس از انقلاب قطع شد و این مکان در اختیار مردم قرار گرفت. مراسم های مختلف عزاداری

ویژگی های معماری

حیاط اندرونی، سفره خانه، مقبره و سایر اتاق های اطراف حیاط با گچبری، آینه کاری و کاشی کاری تزئین شده است. ستون های بین اتاق غذاخوری و حیاط با چوب اندود شده اند، اما پایه ها و سرستون ها تزئین شده اند. در زیر یک اتاق ناهار خوری زیرزمین وجود دارد که توسط نورگیرهای مشبک از حیاط جنوبی روشن می شود. در گوشه جنوب شرقی بنا حمامی با سقف گنبدی بسیار زیبا و سکوهایی در اطراف آن قرار دارد. پایه های نماهای شمالی و شرقی این خانه دارای نقوش کنده کاری شده است.

باغ در فضای باز

خانه به سبک کاجار دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی است. حیاط بیرونی قسمتی از حیاط است که مردان هنگام مراسم در آن می نشستند.

حیاط داخلی

قسمتی از حیاط با حوض و باغچه های زیبا بود که به خوشبو شدن هوای خانه کمک می کرد. درختان این باغ‌ها معمولاً پهن برگ‌هایی مانند درختان چنار و توت بودند که در تابستان در سایه استفاده می‌شد و در زمستان با ریختن برگ‌های خود آفتاب بیشتری به خانه وارد می‌کرد. حیاط بعداً توسط ملکه بازرگانان پوشانده شد و حوض و باغ برداشته شد تا برای زنان در هنگام برگزاری مراسم استفاده شود. طبقه بالا را زنان و طبقه پایین را مردان اشغال می کردند. طبقه فوقانی از نظر معماری غلام گرده یا مهتابی نامگذاری شده است. سقف این مکان چوبی و دارای تزئیناتی به نام لمبه است. اکثر ثروتمندان خانه های خود را به این شکل می پوشانند در حالی که به راحتی می توانستند آن را گچ کاری کنند. پیرامون این اثر اشعاری از محتشم کاشانی سروده شده است. (باز هم چه شورشی…) این آهنگ برای نشان دادن اینکه این قسمت از حسینی است سروده شده است. حیاط شرقی و غربی دارای اتاق های سه دری است. سرستون های این بخش از ویژگی های آن است. این سرستون ها از مقرنس ساخته شده و نماد سی و سه پل است و رنگ سبز آبی آن نماد آب رودخانه است. چراغ هایی که جلوی تمام درها آویزان می شوند به عنوان فانوس شناخته می شوند. می گویند روی آن روغن می ریختند و فتیله ای روی آن می گذاشتند و ماهی را می سوزاندند یا می انداختند.

پادشاه زمستان (آرامگاه)

این اتاق پنج دری در قسمت شمالی حیاط اندرونی ساخته شده است. در بیابان، اتاق هایی که برای زمستان ساخته شده اند، در شمال خانه ساخته می شوند تا از آفتاب محافظت کنند. این اتاق در زمستان مورد استفاده قرار می گرفت. دکوراسیون اتاق نشان می دهد که در زمستان به پذیرایی از مهمانان اختصاص دارد. مالک التجار به عنوان تاجر، مهمانان زیادی از شهرهای مختلف داشت. در قدیم ثروتمندان وصیت می کردند که در نجف و کربلا دفن شوند. اما مالک التجار دستور داد او را در خانه اش دفن کنند. همسر ملکه تجار نیز که امروز قبرش پاکسازی شد نیز در جوار وی به خاک سپرده شد. دکوراسیون اتاق شامل ملحفه، نقاشی روی آینه، نقاشی روی گچ و…

تابستان سلطنتی

در وسط باغ ویلای بسیار زیبایی قرار داشت که با بال آن متمایز بود. بال پنجره ای است که از گره های چینی ساخته شده است. این بدان معنی است که قطعات کوچک چوب بدون میخ یا چسب به خوبی به هم متصل می شوند. پانل های بال را می توان با قرار دادن شیشه های رنگی که جذابیت این ساختمان است جذاب تر کرد. دلایل مختلفی برای وجود این شیشه های رنگی وجود دارد. اول، هر رنگ نماد فصلی سال است، دوم، اثر روانی رنگ. نوری که وارد فضا می شود علاوه بر زیبایی به جلوگیری از ورود آفات به داخل خانه کمک می کند. جالب است که درب اتاق ساخته شده با این هنر با سر خوردن به سمت بالا باز می شود. چهار اتاقی که در بالا به صورت متقارن ساخته شده اند از نظر معماری اتاق گوشواره و دو اتاق دیگر را اتاق عروس و داماد می نامند. چون عروس و داماد در این اتاق لباس پوشیده بودند. همان طور که قبلاً اشاره شد، ملک التجار برای دختر و پسرهایی که تمکن مالی نداشتند، عروسی برگزار می کرد. وقتی مهمان آقا به خانه آمد، خانم ها به اتاق گوشواره رفتند. در این اتاق دو نوع میز و صندلی وجود دارد. یکی برای مهمانان رده پایین و دیگری برای مهمانان رده بالا. این میز و صندلی را تاجری از فرانسه سفارش داده است و لوسترهای داخل اتاق ایتالیایی است. لوگوی خورشید نیز روی مبل حک شده است. این قسمت توسط یک پارتیشن چوبی که دو گروه اجتماعی از مردم را از هم جدا می کرد به دو قسمت تقسیم می شود. بر اساس این بیانیه، عملکرد دیگر این مانع این است که اگر تیم وارد آشپزخانه می شد، اگر تعظیم را فراموش می کرد، هنگام عبور از مانع تعظیم می کرد. تابلوهای کوچک روی دیوار، تابلوهایی هستند که تاجر بیرون می برد و به نقاشان می دهد تا بکشند.

اتاق زهرا خانم

اتاق دختران ملک تجاری بود. با دختر عمویش ازدواج کرد. پس از طلاق سالها در آن اتاق زندگی کرد و سپس به کوم رفت و تا پایان عمر در حرم حضرت معصومه خدمت کرد.

اتاق عقب داخلی (خانه با استخر)

اتاقی است در گوشه خانه که سه پله از سطح خانه پایین تر می رود و حوض زیبایی در وسط دارد. این اتاق برای مهمانان بزرگ و خارجی ها بود. از آنجایی که در آن زمان حریم خصوصی و خانواده بسیار مهم بود، صاحبان آپارتمان نمی خواستند غریبه ها وارد شوند. به همین دلیل مهمانان از حیاط بیرونی به این اتاق می آمدند و می رفتند و برای خارجی ها در نظر گرفته شده بود.

اتاق نظارت

اتاقی با چهار در که یکی به شاه نشین، یکی به غلامان، یکی به پشتی و دیگری به اتاق دیگر راه دارد.

زیرزمینی

این زیرزمین زیبا نیز به دلیل سرد بودن خنک می شد و برای نگهداری مواد غذایی فاسد استفاده می شد.

بالای پشت بام

سقف حیاط و فضای سه جبهه دیگر برای برگزاری مراسم تعزیه استفاده می شد.