معرفی داروی ایرینوتکان
ایرینوتکان (Irinotecan) با نام تجاری کمپتوسار (Camptosar) یک داروی ضد سرطان میباشد که از رشد و گسترش سلول های سرطانی در بدن جلوگیری میکند.این دارو برای درمان سرطان روده بزرگ یا مقعد (سرطان کولون و رکتوم ) مورد استفاده قرار میگیرد و ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با داروهای دیگر استفاده شود.
ایرینوتکان یک عامل ضدسرطان است که از تولید پروتئینهای لازم برای رشد سلول های سرطانی و تولید مثل آنها جلوگیری می کند.
مکانیسم اثر ایرینوتکان
عملکرد ضد نئوپلاسم: ایرینوتکان یک مشتق Camptothecin میباشد. ترکیبات Camptothecin با آنزیم توپوایزومراز I تداخل نموده و از طریق القاء شکافهای برگشتپذیر تکشاخهها منجر به ایجاد تغییر زنجیره پیچیده DNA میگردد. ایرینوتکان و متابولیت فعال آن به کمپلکس توپوایزومراز DNA-I متصل شده و از متصل شدن این فواصل تکشاخهای جلوگیری میکند.
فارماکوکینتیک ایرینوتکان
متعاقب تجویز داخل وریدی، irinotecan توسط کربوکسیل استراز در بافتهای بدن به SN-38 (7-ethyl-10-hydroxycamptothecin) فعال متابولیزه می گردد. Irinotecan دارای فارماکوکینتیک 2 یا 3 مرحله ای است که نیمه عمر نهایی آن حدود 14 ساعت می باشد. تنها حدود 20% دوز تجویزی طی 24 ساعت از طریق ادرار دفع می شود.
موارد منع مصرف ایرینوتکان
-
مصرف دارو در بیماران دچار حساسیت مفرط به دارو ممنوع میباشد. -
بایستی مصرف دارو در سالمندان و در کسانی که قبلاً تحت پرتوتاپی در ناحیه لگن یا شکم قرار گرفتهاند، با احتیاط صورت گیرد زیرا خطر سرکوب شدید مغز استخوان وجود دارد. به دلیل وجود خطرات احتمالی بر جنین، نباید از این دارو در دوره بارداری استفاده شود.
عوارض جانبی ایرینوتکان
-
اعصاب مرکزی: سرگیجه، تب، سردرد، بیخوابی، درد. -
قلبی ـ عروقی: ادم، وازودیلاتاسیون. -
دستگاه گوارش: کرامپ و درد شکم، اتساع شکم، بیاشتهایی، یبوست، اسهال، سوءهاضمه، نفخ، تهوع، استوماتیت، استفراغ. -
خون: آنمی، لکوپنی، نوتروپنی. -
متابولیک: دهیدراتاسیون، کاهش وزن. -
عضلانی ـ اسکلتی: کمر درد. -
تنفسی: تنگی نفس، افزایش سرفه. -
پوست: آلوپسی، راش، تعریق. -
سایر عوارض: لرز، عفونت، رینیت.
تداخلات دارویی ایرینوتکان
در مصرف همزمان ایرینوتکان با سایر داروهای ضد نئوپلاسم، احتمال افزایش اثرات جانبی همچون سرکوب مغز استخوان و اسهال وجود دارد و لازم است بیمار از نزدیک پیگیری شود.
موارد و مقدار مصرف ایرینوتکان
خط اول درمان سرطان متاستاتیک کولورکتال همراه با 5- فلورواوراسیل (5-FU) و لکوورین
بزرگسالان: مقدار mg/m2 125 از راه تزریق وریدی طی 90 دقیقه، در روزهای 1، 8، 15 و 22 مصرف شده و سپس لکوورین به میزان mg/m2 20 به شکل بولوس و از راه وریدی در روزهای 1، 8، 15 و 22 و 5- فلورواوراسیل، mg/m2 500 به شکل بولوس و از راه وریدی در روزهای 1، 8، 15 و 22 تجویز میگردند.
تنظیم دوز: در طی یک دوره درمانی، در بیمارانی که تعداد نوتروفیلهای آنها بین mm3/1499-1000 بوده یا چهار تا شش بار افزایش در میزان دفع مدفوع آنها نسبت به معمول ایجاد شده باشد، دوز ایرینوتکان به mg/m2 100 و 5- فلورواوراسیل، به mg/m2 400 کاهش یافته و لکوورین با دوز mg/m2 20 ادامه مییابد.
در بیمارانی که تعداد نوتروفیل آنها به mm3/999-500 کاهش یافته یا دفعات دفع مدفوع آنها 9-7 بار در روز از میزان معمول افزایش پیدا کند، مصرف یک دوز حذف شده و بعد از آن دوز ایرینوتکان به mg/m2 100 و 5- فلورواوراسیل به mg/m2 400 کاهش یافته و مصرف لکوورین با دوز mg/m2 20 ادامه میباید و تا زمان افزایش تعداد نوتروفیلها به mm3 /1000 یا بیشتر و کاهش دفع مدفوع به کمتر از 7 بار در روز، این دوزها ادامه مییابند.
در بیمارانی که تعداد نوتروفیل در آنها به کمتر از mm3 /500 کاهش یافته یا دفع مدفوع در آنها 10 بار یا بیشتر در روز از میزان معمول افزایش پیدا کند، یک دوز حذف شده و پس از آن دوز ایرینوتکان به mg/m2 75 و 5- فلورواوراسیل به mg/m2 300 کاهش یافته و لکوورین با دوز mg/m2 20 ادامه پیدا میکند تا زمانی که تعداد نوتروفیلها به mm3 /1000 یا بیشتر افزایش و دفع مدفوع به کمتر از 7 بار در روز کاهش یابد، ادامه مییابد.
در صورت بروز تب نوتروپنیک، یک دوز حذف شده و سپس دوز ایرینوتکان به mg/m2 75 و 5- فلورواوراسیل به mg/m2 300 کاهش یافته و لکوورین با دوز mg/m2 20 ادامه پیدا میکند تا زمانی که تب نوتروپنیک برطرف شود.
در شروع سیکلهای بعدی درمان، برای بیمارانی که تعداد نوتروفیل آنها mm3 /999-500 بوده یا 9-7 بار افزایش دفع مدفوع در روز داشتهاند، دوز ایرینوتکان به mg/m2 100 و 5- فلورواوراسیل به mg/m2 400 کاهش یافته و مصرف ایرینوتکان با دوز mg/m2 20 تجویز میشود.
در بیمارانی که تعداد نوتروفیل آنها کمتر از mg/m2 500 بوده، تب نوتروپنیک داشته یا 10 بار یا بیشتر افزایش در دفعات دفع روزانه داشتهاند، دوز ایرینوتکان به mg/m2 100 و 5- فلورواوراسیل به mg/m2 300 کاهش یافته و لکوورین با دوز mg/m2 20 ادامه مییابد.
اثر ایرینوتکان بر آزمایشهای تشخیصی
مصرف ایرینوتکان میتواند منجر به افزایش سطح آلکالن فسفاتاز و AST گردد، ممکن است سطح هموگلوبین و هماتوکریت، WBC و نوتروفیلها را کاهش دهد.
مصرف ایرینوتکان در بارداری و شیردهی
رده بندی بارداری : گروه D
این دارو میتواند به جنین آسیب برساند و یا باعث نقائصی در هنگام تولد نوزاد شود اگر شما از این دارو استفاده می کنید حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید.
هنوز معلوم نیست که این دارو می تواند به شیر مادر عبور کند و یا به کودک شما آسیب برساندقبل از مصرف این دارو در دوران شیردهی پزشک خود را در جریان قرار دهید .
هشدارها در مورد ایرینوتکان
1- دارو را با محلول دکستروز 5% (مایع انتخابی) یا نرمالسالین رقیق نموده و به غلظت نهایی mg/ml 8/2-12/0 رسانده شود. انفوزیون محلول آماده شده حداقل طی 90 دقیقه انجام میشود.
2- نباید سایر داروها را به انفوزیون ایرینوتکان افزود.
3- بیمار باید از نظر بروز اسهال شدید پیگیری شود.
4- در صورتی که بعد از تجویز ایرینوتکان اسهال بروز کرده و بیش از 24 ساعت طول بکشد، بایستی با لوپرامید درمان شود. درمانهای بعدی را نیز باید تا زمان طبیعی شدن عملکرد گوارشی به مدت 24 ساعت بدون استفاده از ترکیب ضد اسهال، به تأخیر انداخت.
5- قبل از تجویز هر دوز ایرینوتکان لازم است تعداد WBC، هموگلوبین و پلاکت بیمار مانیتور شود.
6- در صورت بروز تب نوتروپنیک یا افت تعداد نوتروفیلها به کمتر از mm3/500 باید مصرف دارو به طور موقت قطع شود.
7- در صورت کاهش تعداد WBCها به کمتر از mm3/2000 و افت نوتروفیلها به کمتر از mm3/1000، افت هموگلوبین به کمتر از g/dl 8 یا افت پلاکتها به کمتر از mm3/100000 لازم است دوز دارو کاهش پیدا کند. در صورت بروز چنین شرایطی باید به دستورالعمل کارخانه سازنده رجوع شود.
8- در صورت بروز نوتروپنی شدید میتوان از فاکتورهای تحریک کننده کلونی (CSF) استفاده نمود.
نکات قابل توصیه در مورد ایرینوتکان
1- بایستی به خانمهای دارای پتانسیل بارداری توصیه نمود که از باردار شدن پرهیز کنند.
چرا که این دارو میتواند منجر به آسیب به جنین شود.
2- لازم است به بیمار در مورد خطر بروز اسهال و زمان و چگونگی درمان آن در صورت بروز، توضیحات لازم داده شود.
3- در صورت بروز استفراغ، تب، شواهد عفونت یا علائم دهیدراتاسیون (غش، سردرد یا گیجی) لازم است بیمار بلافاصله به پزشک اطلاع دهد.
4- به بیمار اطلاع داده شود که ممکن است آلوپسی بروز کند.
مصرف در سالمندان: بایستی مصرف دارو در سالمندان به ویژه در کسانی که سابقه نارسایی قلبی و هایپوتانسیون دارند با احتیاط صورت گیرد.
مصرف در کودکان: اثربخشی و بیضرری دارو در کودکان به اثبات نرسیده است.
نکات پزشکی ایرینوتکان
30 دقیقه قبل از تجویز دارو از یک داروی ضد استفراغ استفاده کنید. در صورت تماس پوست با دارو بی درنگ محل آلوده را با آب یا صابون کامل بشویید. در صورت بروز نشت وریدی بی درنگ محل را با سرم استریل شستشو داده و روی محل نشست وریدی یخ قرار دهید . قبل از تجویز هر یک از دوزهای دارو، شمارش گلبول های سفید، اندازه گیری HB و شمارش پلاکت به عمل آورید.
شرایط نگهداری ایرینوتکان
در دمای 15 الی 30 درجه سانتی گراد و به دور از نور قرار دهید .
بیشتر بخوانید:
آشنایی با موارد مصرف داروی ضد سرطان داکاربازین
آشنایی با داروی داکتینومایسین و عوارض خطرناک آن
معرفی داروی میتوکسانترون و موارد مصرف آن