آشنایی با اپی روبیسین و موارد مصرف آن

معرفی داروی اپی روبیسین

اپی روبیسین (Epirubicin) در درمان سرطان سینه،مثانه، میلوم مولتیپل، لنفوم ها، لوسمی های حاد، سرطان رحم، تخمدان، پروستات و دستگاه گوارش مصرف شده است .

مکانیسم اثر اپی روبیسین

اپی روبیسین از دسته آنتی بیوتیک های ضد سرطان است و احتمالاً از طریق اتصال به DNA مانع ساخت اسیدهای هسته ای می شود.

فارماکوکینتیک اپی روبیسین

اپی روبیسین توسط کبد متابولیزه شده و عمدتاً از طریق صفرا دفع می شود. نیمه عمر دارو 40-30 ساعت است و از سد خونی – مغزی نیز عبور نمی کند

مقدار و نحوه مصرف اپی روبیسین

الف. دوز

۱- تزریق داخل وریدی : هنگامی که اپی روبیسین به عنوان تک دارو استفاده می شود دوز توصیه شده در بزرگسالان۹۰-۶۰ میلی گرم در متر مربع از سطح بدن است. این دارو باید از طریق وریدی در مدت ۵-۳ دقیقه تزریق گردد و بسته به وضعیت خونی یا مغز استخوانی بیمار دوز باید در فواصل ۲۱ روزه تکرار شود . برای تجویز دارو با دوزهای کمتر (۷۵-۶۰ میلی گرم در متر مربع) به بیمارانی که قبلاً تحت درمانهای سنگین قرار گرفته اند یا اشخاصی که سرکوب مغز استخوان داشته اند باید ملاحظاتی در نظر گرفته شود .

کل دوز در هر سیکل ممکن است در ۳-۲ روز متوالی تقسیم شود. اگر این دارو به همراه سایر داروهای ضد تومور که سمیتهای مشابه دارند مصرف شود ممکن است دوز اپی روبیسین نیاز به کاهش داشته باشد . اپی روبیسین هم بوسیله متابولیسم کبدی و هم ترشح صفراوی از بدن حذف می گردد و در بیماران دچار نقص کبدی کلیرانس آن کاهش می یابد .

۲- تزریق داخل شریانی : دوز ۶۰ میلی گرم در متر مربع (سطح بدن) اپی روبیسین یک بار در یک روز داده می شود و تجویز تا ۳ الی ۴ هفته متوقف می گردد. در یک سیکل، دوز باید ۴-۳ بار تکرار گردد .

۳- تجویز داخل مثانه ای : اگرچه رژیم های فراوانی استفاده شده است، رژیم زیر به عنوان یک راهنما مفید است .برای درمان ۸ بار تجویز ۵۰ میلی گرم در هفته. در صورت سمیت موضعی (التهاب مثانه ناشی از مواد شیمیایی) کاهش دوز تا ۲۰ میلی گرم توصیه می شود. برای carcinoma-in-situ بسته به تحمل فردی بیمار دوز ممکن است تا mg ۸۰ هم افزایش یابد.

برای پیشگیری بعد از برش transurethral تومورهای سطحی برای جلوگیری از عود ۴ بار ۵۰ میلی گرم در هفته که بعد از آن ۱۲ بار ماهی یکبار با همان دوز تکرار می شود، یک برنامه کاملاً معمول است .

موارد منع مصرف اپی روبیسین

• 
  بیمارانی با سابقه قبلی یا فعلی نارسایی قبلی .
• 
  بیمارانی که مشخص شده حساسیت به دارو دارند .
• 
  بیمارانی که اخیراً تحت درمان با دوزهای حداکثر تجمعی سایر آنتراسیکلین ها مثل اپی روبیسین (mg/m۲ ۵۰۰ سطح بدن) یا دانوروبیسین (mg/kg ۲۵ دوز تام) قرار گرفته اند.
• 
  بیمارانی با نقص شدید عملکرد کبد
• 
  بیمارانی با عفونت سیستمیک
• 
  بیمارانی که باردار هستند یا در دوران شیردهی قرار دهند.
• 
  بیمارانی با سرکوب مغز استخوان به علت درمانهای ضد تومور یا پرتو درمانی .

احتیاط ها در مورد مصرف اپی روبیسین

• 
  بیمارانی با نقص عملکرد کبد ( واکنش غیر معمول می تواند تشدید شود)
• 
  بیمارانی با نقص عملکرد کلیه ( واکنش غیر معمول می تواند تشدید شود)
• 
  بیمارانی با سرکوب مغز استخوان ( واکنش غیر معمول می تواند تشدید شود)
• 
  بیمارانی با مشکلات عفونی (سرکوب مغز استخوان می تواند عفونت را بدتر کند)
• 
  افراد مسن
• 
  بیماران مبتلا به آبله مرغان ( بی نظمی سیستمیک کشنده ممکن است اتفاق بیفتد)
• 
  بیمارانی که با سایر آنتراسیکلین ها ، نوعی نارسایی قلبی را تجربه کرده اند (آسیب میوکارد ممکن است اتفاق بیفتد.)
• 
  بیمارانی با وضعیت بد سیستمیک

عوارض ناخواسته اپی روبیسین

• 
  قلبی : سمیت قلبی که با تاکی کاردی نمایان می شود و شامل تاکی کاردی فوق بطنی ، آریتمی ، درد شکمی، تغییرات ECG است. مشاهده مداوم ECG توصیه می شود و احتیاط هایی برای بیمارانی که دچار نقص عملکرد قلبی هستند باید اعمال شود .
• 
  خونی: آنمی، خونریزی، لکوسیتوپنی، ترومبوپنی
• 
  حساسیت مفرط : تب ، لرز ، کهیر در مواردی گزارش شده و آنافیلاکسی ممکن است اتفاق بیفتد.
• 
  کبدی : اختلال کبدی در مواردی گزارش شده است .
• 
  کلیوی : دفع پروتئین از ادرار در مواردی گزارش شده است .
• 
  گوارشی: تهوع و استفراغ حاد روی می دهد و ممکن است شدید باشد . التهاب بافت مخاطی ( در دهان و مری) بعد از ۵ تا ۱۰ روز ممکن است ایجاد شود. بی اشتهایی و اسهال در مواردی گزارش شده است .
• 
  پوستی : در بیشتر موارد ریزش کامل مو بصورت برگشت پذیر اتفاق می افتد . پر رنگ شدن بستر ناخن و چین و چروک پوست در مواردی گزارش شده است .
• 
  سیستم عصبی مرکزی : خستگی و سردرد مکرراً ایجاد می شود .
• 
  دستگاه دفع ادرار نشانه های تحریک مثانه ( الیگوری ، درد در هنگام ادرار ، التهاب مثانه ، هماچوری) در درمان داخل مثانه ای دیده می شود .
• 
  دستگاه تنفس: پنوموتوراکس در موقع درمان علامتها که به ریه سرایت می کند.
• 
  سایر عوارض : تب، در بعضی موارد ادم صورت

احتیاط های عمومی برای مصرف اپی روبیسین

تزریق اپی روبیسین باید تحت نظارت یک پزشک متبحر که در استفاده از داروهای سیتوتوکسیک تجربه دارد انجام شود. قبل از شروع درمان با اپی روبیسین بیماران باید از سمیت های حاد (مثل التهاب مخاط دهان ، نوتروپنی ، ترومبوسیتوپنی و عفونتهای گسترده) حاصل از درمانهای قبلی بهبود یابند.

همچنین قبل از درمان اولیه با اپی روبیسین باید شمارش سلولای خونی و نیز سطح بیلی روبین تام سرم ، AST ، کراتینین به دقت بررسی شود و عملکرد قلب با LVEF اندازه گیری گردد. در طول درمان بیماران باید بخاطر مشکلاتی که در اثر سرکوب مغز استخوان پیش می آید به دقت تحت نظر باشند. اقدامات حمایتی برای نوتروپنی شدید و عفونتهای شدید لازم است .

مراقبت برای سمیت قلبی نیز مهم است بخصوص در مواردی که مواجهه با اپی‌ روبیسین زیاد است. سمیت قلبی یک خطر شناخته شده در درمان با آنتراسیکلین‌ها است. سمیت قلبی ناشی از آنتراسیکلین‌ها ممکن است زود(حاد) یا دیر (تأخیری) بروز کند. سمیت قلبی حاد اپی روبیسین عمدتاً شامل تاکی کاردی سینوسی و یا ECG غیر عادی مثل تغییرات ST-T غیر اختصاصی است.

اما تاکی آریتمی‌ها شامل انقباضات بطنی نابالغ و تاکی کاردی بطنی، برادی کاردی و همچنین بلوک دهلیزی- بطنی و دسته- شاخه نیز گزارش شده است. این اثرات معمولاً زمینه بوجود آمدن سمیت‌ قلبی بعدی نیستند و اهمیت بالینی کمی دارند. و معمولاً بعنوان یک مورد قطع درمان با اپی روبیسین تلقی نمی‌شوند. سمیت قلبی تأخیری ناشی از یک کاردیومیوپاتی مشخص است که با کاهش LVEF و یا علامت‌ها و نشانه های CHF ، مثل تاکی کاردی دیسپنه ، ادم ریوی ، ادم وابسته ، بزرگ شدن کبد ، آسیت ، افیوژن پلورال و ریتم gallop بروز داده می‌شود.

CHF مخاطره آمیز شدیدترین نوع کاردیومپوپاتی ناشی از آنتراسیکلین‌ها است. این سمیت‌ وابسته به دوزهای تجمعی اپی روبیسین است و نشان دهنده سمیت تجمعی محدود کننده دوز این دارو است. اگر چنین باشد سمیت قلبی معمولاً با تأخیر در حین درمان یا ظرف ۳-۲ ماه بعد از اتمام درمان با اپی روبیسین مشاهده می شود. اما رخدادهای تأخیردارتری (چند ماه تا چند سال بعد از اتمام درمان) هم گزارش شده است .

تداخلات دارویی اپی روبیسین

مصرف ترکیبی اپی روبیسین با سایر داروهای سیتوتوکسیک ممکن است سمیت مضاعف نشان دهد بخصوص اثرات خونی و گوارشی آن تشدید می شود. مصرف همزمان اپی روبیسین با سایر ترکیبات موثر بر قلب که می توانند باعث نارسایی قلبی شوند ( مثل بلاکرهای کانال کلسیم) نیاز به پایش دقیق عملکرد قلب در طول دوره درمان دارد.

تعداد کمی بیمار همزمان شیمی درمانی حاوی اپی روبیسین را با پرتو درمانی دریافت کرده‌اند . اما شیمی درمانی برای جلوگیری از تقویت سمیت های مشابه قطع شده است.

احتمال دارد که مصرف اپی روبیسین همراه پرتو درمانی، بافتها را نسبت به اثرات سیتوتوکسیک پرتوها حساس کند. تجویز اپی روبیسین بعد از پرتو درمانی ممکن است واکنش التهابی را در محل پرتو دهی باز گرداند. اپی روبیسین بطور گسترده‌ای در کبد متابولیزه می‌شود تغییراتی که در عملکرد کبد بعلت سایر داروها ایجاد می شوند روی متابولیسم، فارماکوکینتیک ، اثر بخشی و سمیت اپی روبیسین تأثیر دارند.

مصرف اپی روبیسین در دوران باردهی و شیردهی

اطلاعات قطعی وجود دارد که اپی روبیسین روی باروری انسان اثرات سوء دارد یا باعث تراتوژنز می‌شود. اطلاعات تجربی نشان می دهد که اپی روبیسین ممکن است به جنین آسیب برساند و بنابراین نباید برای زنان باردار یا مادران شیرده تجویز شود.

ملاحظات در مورد مصرف اپی روبیسین

اپی روبیسین نباید از طریق داخل عضلانی یا زیرجلدی تجویز شود. از تجویز داخل صفاقی بپرهیزید زیر خطر انسداد روده‌ای وجود دارد. از آنجایی که تجویز داخل وریدی ممکن است باعث درد در رگها، التهاب رگها، لخته شدن شود محل تزریق و روش تجویز باید آگاهانه انتخاب شود و تا حد امکان تزریق آهسته صورت گیرد.

سفت شدگی و نکروبیوز ممکن است در اثر خروج دارو از رگ در زمان تزریق وریدی اتفاق بیفتد. بنابراین در تزریق وریدی باعث احتیاط شود دارو از رگ به بیرون نشت نکند. بخاطر کاهش پایداری در اثر تغییر PM ، از مصرف توام سایر داروها با این دارو اجتناب کنید و از آب قابل تزریق یا نرمال سالین تزریقی برای حل کردن استفاده کنید. محلول آماده شده بلافاصله باید مصرف گردد.

مصرف مقدار بیش از حد اپی روبیسین

اگر مقدار بیش از حد دارو مصرف گردید درمانهای حمایتی (شامل آنتی بیوتیک درمانی، تزریق خون و پلاکت، تجویز فاکتورهای تحریک کننده کلونی (CSF ) و مراقبت ویژه در موقع لزوم ) باید فراهم آورده شود تا زمانی که فرد از سمیت بهبود یابد.

CHF تأخیری ماهها بعد از مصرف آنتراسیکلین‌ها دیده شده است . بیماران باید کاملاً از نظر علامتهای CHF تحت نظر باشند و درمانهای حمایتی مناسب برایشان صورت گیرد.

دیگر نکات مهم در رابطه با اپی روبیسین

اپی روبیسین باعث قرمز شدن رنگ ادرار می شود و باید به بیماران گفته شود که در طول درمان انتظار چنین پدیده‌ای را داشته باشند. در تزریق وریدی این دارو در موش تومورهایی گزارش شده است. مشخص شده که اپی روبیسین در جنس باکتریوم باعث موتاسیون می شود. لوکمی حاد و سندرم میلودیسپلاستیک (MDS ) قبل از لوکمی در بیمارانی که همزمان اپی روبیسین و سایر داروهای آنتی نئوپلازی را مصرف می کنند گزارش شده است.

روش نگهداری اپی روبیسین

در ظروف در بسته و دمای کمتر از ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری شود .

بیشتر بخوانید:

معرفی داروی ضد سرطان وینورلبین

تاکسول (پاکلیتاکسل) داروی ضد سرطان را بیشتر بشناسید

تولید داروی ضد سرطان پوست از جلبک های جزیره قشم