سلام نو – سرویس اقتصادی: رضا فاطمی امین، وزیر صمت، در یکی از آخرین مواضع خود تاکید کرده است که «اقتصاد ایران را از وابستگی به دلار آزاد می‌کنیم.»
فاطمی امین یکشنبه، ۲۵ مهر، در جمع اعضای اتاق بازرگانی ایران گفت که قیمت محصولات باید با واقعیت اقتصادی ایران تعیین شوند نه با نرخ دلار. او بر همین اساس ادامه داد: به دنبال خارج کردن اقتصاد ایران از دلاری بودن هستیم. در حال حاضر ۳۰ درصد از قطعات خودرو وارد می‌شود و طبیعی است که این قطعات مطابق قیمت دلار نرخ گذاری شوند منتهی ۴۰ درصد قیمت نهایی خودرو وابسته به محصولاتی است که در داخل ایران تولید می‌شوند اما این محصولات نیز از قیمت دلار تبعیت می‌کنند. همین مساله موجب می‌شود قیمت خودرو با قیمت دلار دچار نوسان شود ما این رابطه را قطع خواهیم کرد.
اما آیا چنین وعده‌ای از اساس عملی است؟ آیا می‌توان آن طور که فاطمی امین گفته اقتصاد ایران را از وابستگی به دلار آزاد کرد تا نرخ ارز تمام ابعاد اقتصاد را تحت تاثیر قرار ندهد؟
برای پاسخ به این سوال باید واقعیت‌های اقتصاد را مورد توجه قرار داد. بر اساس آماری که سال گذشته منتشر شد سهم دلار آمریکا از کل ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان حدود ۶۴ درصد است، سهم یورو ۲۰ درصد و سهم یوآن تنها ۵/ ۲ درصد است. به جز این با وجود جهش اقتصادی چین هنوز که هنوز آمریکا قدرت اول اقتصاد جهان است و حجم بزرگی از اقتصاد جهان تحت سیطره آمریکا است.
نکته دیگر این است که چین، به عنوان جدی‌ترین رقیب و مهم‌ترین تهدید برای جایگاه اقتصادی آمریکا، امروز مهم‌ترین شریک تجاری ایالات متحده نیز هست.
این آمار تایید کننده خوب یا بد بودن سیطره آمریکا بر اقتصاد و بازارهای مالی نیست، بلکه واقعیتی است که روی زمین وجود دارد و برای هر تصمیمی درستی باید ابتدا این واقعیت‌ها را دید و پذیرفت.
این جا چند واقعیت ساده وجود دارد. اقتصاد آمریکا امروز بزرگ‌ترین و قوی‌ترین اقتصاد جهان است. چین به عنوان جدی‌ترین رقیب آمریکا بزرگ‌ترین شریک تجاری آن نیز هست. چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان سهمی زیر ۳ درصد از ذخایر ارزی بانک‌های مرکزی جهان دارد.
در چنین وضعیتی ایران کجای اقتصاد جهان ایستاده است؟ ایران تا پایان سال ۲۰۱۸ با تولید ناخالص داخلی معادل ۴۵۴ میلیارد و ۱۳ میلیون دلار، بالاتر از نروژ و امارات و پایین تر از اتریش و تایلند در رده بیست و هفتم ایستاده بود. بدین ترتیب سهم ایران از اقتصاد جهانی ۰.۵۳ درصد است. این آمار برای دو سال پیش و تابستان ۹۸ است و از آن زمان تاکنون وضعیت ایران از کشورهایی مثل امارات، اتریش و تایلند بدتر شده است.
غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران، در نشست فعالان اقتصادی با محسن رضایی در دوران انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نیز گفت بود: امروز خجالت‌آور است که سهم اقتصاد ایران از اقتصاد جهانی نسبت به ۴۰ سال قبل نصف شده است، البته ما خودمان را با جهان مقایسه نمی‌کنیم. اینها همه نتیجه وعده و وعیدهاست.
در چنین وضعیتی آیا ایران می‌تواند اقتصاد خود را از دلار آزاد کند؟ اقتصاد خود را از دلار آزاد و به چه چیز دیگری گره بزند؟ یوآن چین؟ روپل روسیه یا یوروی اروپا؟ آیا مدافعان حذف دلار از مبادلات اقتصادی به فکر جایگزینی ریال با دلار هستند؟
کاهش سیطره دلار بر اقتصاد جهان اتفاق خوشایندی است، اما این اتفاق نمی‌تواند توسط کشوری رخ دهد که اقتصادش در تمام ابعاد با بحران روبه‌رو است. امروز از بانکداری تا بنگهداری، بورس، اشتغال، تورم و مبادلات مالی اقتصاد ایران درگیر بحران‌هایی ویران کننده است. آیا چنین اقتصادی توان درگیری با دلار آمریکا و حذف آن را دارد؟
پاسخ به این سوال منفی است. امروز حتی چین یا روسیه هم برنامه‌ای برای حذف دلار به آن معنا که مورد اشاره مسئولین ایران است ندارند. البته قطعا می‌شود وابستگی به دلار را در قسمت‌هایی خاص کم کرد، اما واقعیت این است که اقتصاد ایران مثل بسیاری از اقتصادهای دنیا از جمله چین و روسیه به دلار آمریکا گره خورده است و به این سادگی و زودی هم قرار نیست این گره گشوده شود؛ آن هم با اقتصادی اسیر بحران‌های مختلف.