پشت پرده شعرخوانی ضد ایرانی اردوغان چیست ؟

ماجرای شعر خوانی اردوغان

به گزارش دلگرم : رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه که در جنگ اخیر قره باغ میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان به طور همه جانبه ای از طرف آذربایجانی حمایت کرده بود، چند روز پس از پایان جنگ به باکو رفت و در مراسم رژه ای که به مناسبت «پیروزی» ارتش آذربایجان و بازپس گیری برخی مناطق اشعال شده تدارک دیده شده بود شرکت کرد.

اردوغان در این مراسم، بیتی از یک ترانه مشهور به زبان ترکی را خواند که حالا جنجال زیادی در داخل ایران به راه انداخته است.

در واکنش به این شعرخوانی اردوغان، محمدجواد ظریف در توئیتی نوشت که «به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادریشان ایران است! آیا او نفهمید که علیه استقلال جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچکس نمی‌تواند در باره آذربایجان عزیز ما صحبت کند.»

شعر «ارس»

آنچه اردوغان خواند، قطعه‌ای از ترانه معروف ارس یا با تلفظ ترکی آن، «آراز» بود. ترجمه بیتی که او خواند این بود: «ارس را جدا کردند و آن را با میله و سنگ پر کردند / من از تو جدا نمی شوم، به زور جدایمان کردند».

اما اصل شعر، یک قطعه موسیقی بومی و محلی آذربایجان به نام «آراز آراز» است که در آن غم‌های مردم خطاب به رود ارس گفته می‌شود. این قطعه آذری تاکنون بارها و به شکل‌های مختلفی بازخوانی شده اما بیش از همه با نام صمد بهرنگی، نویسنده مشهور ایران گره خورده و به نام او خوانده شده است.

دلیل این موضوع آن است که بهرنگی که از منتقدان نظام آموزش و پرورش ایران در دهه 1340 بود، در اوج جوانی و در 29 سالگی در رودخانه ارس غرق شد. مرگ او شوک بزرگی به عموم مردم، جامعه ادبی کشور، روشنفکران آن دوره و به ویژه چپگرایان ایرانی وارد کرد. تلقی عموم در آن زمان این بود که بهرنگی با توطئه حکومت وقت به قتل رسیده است.

ترجمه مهمترین بخش های شعر مذکور که البته در برخی نسخه ها تفاوت های کوچکی نیز در آن دیده می شود، به شرح زیر است:

آراز، آراز، ای خان آراز

آراز سلطان، آراز خان

الهی که بسوزی تو

بدان دردم را، بفهم

آراز را دو شاخه کردند

با خاک سیرابش کردند

من از تو جدا نمی شدم

با ستم جدایمان کردند

اشکم را جاری کردی

الهی که خشک شوی

الهی که بسوزی تو

دوستت را چه کردی؟

تو می گفتی که هیچ وقت

ماهی سیاه کوچولو نمی خوابید

می رفت تا دوستی پیدا کند

از مرغ های ماهیخوار نمی ترسید

من عاشق، هنگام صبح است

وقت سپیده دمان است

از آب آراز ننوش که

خون سرخ صمد است آن

ای آراز چه کسی از تو رد شد؟

چه کسی غرقه شد و چه کسی رد شد؟

تو که صمد را خفه نمی کردی

بگو چه کسی جگرش را پاره کرد؟

آراز هستم و در خاک فرو نمی روم

او (صمد) به آغوشم آمده بود

او را دشمن از پشت زد

و خونش را به گردنم انداخت

چرا بیتی که اردوغان خواند، جنجالی شد؟

اردوغان بیتی از این شعر را خواند که عملا به جدایی بخش بالا و پایین ارس اشاره دارد. البته در شعری که او خواند، جدایی دو سوی ارس با «زور» خوانده شده که در برخی نسخه های شعر با «ستم» عنوان شده است. یعنی جمهوری آذربایجان و آذربایجانِ ایران.

از طرفی، این شعر در میان برخی از پان ترکیست ها، به شکل یک شعر نمادین نگریسته می شود.

این زمینه های ذهنی باغث شد تا سخنان اردوغان نوعی دست اندازی به تمامیت ارضی ایران تلقی شود. حتی اگر این چنین نبوده باشد، دست کم می توان آن را تحریک کننده و زمینه ساز سوءاستفاده های بعدی دانست.