شهرستان طالش تا تهران 451 كيلومتر فاصله دارد. در مغرب طالش ، سلسله جبال البرز موازي با ساحل دريا و تقريباً در جهت شمالي و جنوبي كشيده شده است. آب و هواي آن مرطوب و معتدل است و باران ساليانه آن نيز فراوان است. نام طالش در كتابهاي عربي (طبلستان) ثبت شده است. تا زمان افشاريه ، قسمت جنوبي اين شهرستان تابع حكومت كسگر بود و قسمت‌هاي مياني آن تا آستارا كه گاه (اسپهبد) نيز خوانده مي‌شد ، تحت حكومت (ناو) و (طول) قرار داشت و قسمت شمالي آن را (گشتاسبي) مي‌خواندند.
پس از جنگ‌هاي روسيه تزاري با ايران وانعقاد قراردادهاي گلستان و تركمانچاي ، متاسفانه طالش گشتاسبي از ايران جدا شد و سپس طالش اسپهبد و طالش كسگركه تحت سلطه خوانين (نمين) اردبيل بود به دو قسمت تقسيم شد. قسمت شمالي آن در محدوده آستارا ، تا سال 1342 خورشيدي تابع اردبيل باقي ماند و قسمت‌هاي جنوبي آن به نام‌هاي گرگان رود ، اسالم ، تالش دولاب ، شاندرمن و ماسال تقسيم و خمسه طوالش ناميده شد. شهرستان طالش و مركز آن از زيباترين شهرهاي ايران به شمار مي‌رود.
آثار تاریخی – طالش:
كاخ‌هاي ييلاقي ضرغام السلطنه – طالش: اين كاخ‌ها در روستاي (مريان) و (آق‌اولر) واقع شده‌اند. ضرغام السلطنه ازحاكمان (گرگان رود) بود. اين كاخ‌ها ، هر يك از سه بخش خان نشين ، قراول خانه و اصطبل خانه تشكيل شده‌است. كاخ‌هاي مزبور در دوران اوج‌گيري جنبش مشروطيت از سوي مشروطه خواهان به آتش كشيده شده است. با سرمايه گذاري و بهره‌گيري از اين بناها و استعدادهاي طبيعي روستاها ، مي‌توان به عنوان يكي از مهّم‌ترين مراكز سياحتي و گيلان گردي از آن‌ها استفاده كرد.
كاخ قشلاقي ضرغام السلطنه – تالش: اين كاخ در داخل شهر هشتپر واقع شده و معماري آن تلفيقي از سبك‌هاي‌غربي و سنتي است. سقف اين بنا شيرواني حلبي است. قدمت تاريخي اين بنا به دوره قاجار مي‌رسد اين كاخ داراي 8 در بوده است و از اين رو نام اين شهر را (هشتبر) گذاشته‌اند كه بمرور زمان به (هشتپر) تبديل شده و اينك به تالش موسوم گشته است. اين كاخ هنوز به عنوان يك اثر با ارزش ، مورد توجه قرار نگرفته است.
قلعه صلصال لسيار – تالش: اين قلعه در 18 كيلومتري شهرستان تالش در منطقه (هره دشت) بر روي تپه‌اي واقع شده است. مصالح اين دژ مستحكم ، از سنگ و ساروج است و تأسيسات دروني آن از آجر و نوعي ساروج سفيد ساخته شده است. اين بناي عظيم به دوره سلجوقيان مربوط است. اين قلعه از بخش‌هاي گوناگون مانند: خان‌نشين ، قراول خانه ، اصطبل و آب انبار تشكيل شده است. سبك معماري اين بنا ، گوياي فرهنگ و تمدني كهن در منطقه است. از ديدگاه گردشگري و پژوهش‌هاي تاريخي نيز اين قلعه تاريخي حائز اهميّت است.
جغرافیای طبیعی – طالش:
گرگان رود – طالش: گرگان رود بزرگترين رودخانه ناحيه غربي يا منطقه تالش است. شاخه شمالي اين رودخانه ازارتفاعات 2000 متري و شاخه مياني از ارتفاعات 3000 متري سرازير مي‌شوند. در ارتفاع حدود 350 متري ، اين دو شاخه فرعي بهم مي‌پيوندند. شيب عمومي حوزه آبخيز اين رود ، ملايم است. اين رود از شهر (هشت پر) مي‌گذرد و در اين ناحيه ، پلي روي آن قرار دارد. بستر رود در محدوده شهر گسترده شده و كناره جنوبي آن ساحل سازي شده است.
شفارود – طالش: شفا رود دوّمين رودخانه پرآب تالش است. در طول مسير، شاخه‌هاي نسبتاً مهّم فرعي به شاخه اصلي رود مي‌پيوندند. شفارود در مسير خود جويبارهاي متعدد و كوچك را از دو سو در آغوش مي‌گيرد و با شيبي تند در ناحيه (پونل) وارد جلگه مي‌شود.
رشته كوه‌هاي غربي – طالش: رشته كوه‌هاي غربي گيلان كه بلندي‌هاي تالش ، ماسوله و پشتكوه را در بر مي‌گيرد ، از دره رود آستارا تا تنگ منجيل گسترده است. دامنه‌هاي شرقي اين كوه‌ها كه با شيبي تند به درياي مازندران و جلگه گيلان مشرف‌اند ، از جنگل پوشيده شده‌اند. اين رشته كوه ، مانند سدي ميان آذربايجان و درياي مازندران قرارگرفته و مانع عبور بخار آب به ناحيه آذربايجان مي‌شود. از قله‌هاي مهّم اين ناحيه ، قله (بكروداغ) يا (بغروداغ) و (ماسوله داغ) با بيش از 3000 متر ارتفاع مي‌توان اشاره كرد.
در زمستان شدت سرما و بارش برف اين نواحي به حدي است كه حتي گرماي تابستان نيز قادر به ذوب همه برف‌هاي آن نيست. تراكم برف‌ها در دراز مدّت ، يخچال‌هايي آكنده از يخ و برف تشكيل داده‌اند كه بزرگترين آن‌ها ، در قله‌هاي (بغرو داغ) در حوزه‌هاي گرگان رود و درياچه نئور شكل گرفته‌اند. يخچال شرقي ، يكي از بزرگترين يخچال‌هاي كوهستاني تالش است كه چشم‌اندازهاي ديدني دارد.
اماکن مذهبی – طالش:
اسپيه مسجد يا سفيد مسجد – تالش: اين مسجد در نزديكي روستاي ديناچال تالش قرار دارد و روي خرابه‌هاي آن ، آثاري از گچ‌بري و كتيبه‌اي به خط كوفي برجاي مانده كه نشانگر تاريخ طولاني آن است. اسپيه مسجد ، قديمي‌ترين مسجد برجاي مانده در گيلان است كه بر اثر گذر زمان فرسودگي و ويراني آن روز به روز بيشتر شده است. شكل مسجد كه از چهار دهليز و يك رواق چهارگوش تشكيل شده ، بيشتر به آتشكده‌هاي زرتشتي پيش ازاسلام شباهت دارد و ممكن است بعدها ، بناي كنوني روي آن ساخته شده باشد.
