روش های آتش نشانی و اطفاء حریق
به مجموعه اقداماتی که برای خاموش کردن، کنترل یا هدایت آتش انجام می شود آتش نشانی یا اطفا حریق گفته می شود. آتش نشانی به دو صورت خودکار و غیر خودکار صورت می گیرد و روش های مختلفی را نیز شامل می شود.
استفاده از روش های اطفا حریق بستگی به نوع آتش دارد. برای ایجاد آتش نیاز به هوا، ماده سوختنی و حرارت وجود دارد که این سه به مثلث آتش معروف هستند و برای مقابله کردن با آتش نیز باید یکی از این عوامل را کنترل نمود تا آتش متوقف شود.
علاوه بر این موضوع می توان آتش نشانی را به دو گروه خودکار و دستی تقسیم بندی کرد که در نوع اول آن یعنی حالت دستی عملیات اطفا حریق توسط آتش نشانان و به صورت دستی انجام می پذیرد اما در نوع دوم به صورت خودکار و بدون حضور عوامل انسانی آتش خاموش می شود.
روش های اطفا حریق به طور کلی ۴ دسته می باشند:
-
سرد کردن آتش -
خفه کردن اتش (حذف اکسیژن) -
حذف مواد قابل اشتعال -
کنترل واکنش های زنجیره ای در آتش
تقسیم بندی روش اطفا حریق از نظر نوع اجرا عبارتند از:
-
آتش نشانی خودکار -
آتش نشانی دستی
روش آتش نشانی با سرد کردن
این روش که یکی از ساده ترین و پیش پا افتاده ترین راهکارها برای کنترل حریق است معمولا با آب انجام می شود. کپسول های آتش نشانی CO2 نیز علاوه بر خفه کردن آتش آن را سرد می کنند که به نوعی ترکیب این روش و روش خفه کردن بهره می برند.
اما بیشترین کاربرد روش اطفا حریق با سرد کردن، با آب است و برای آتش های نوع A کاربرد دارد.
اطفا حریق با خفه کردن آتش
این روش نیز یکی از عنصر مهم برای ایجاد حریق را حذف می کند. برای خاموش کردن آتش با روش خفه کردن باید مانع رسیدن هوا به آن شویم. کپسول های دی اکسید کربن این کار را انجام می دهند. همچنین در پمپ بنزین ها نیز برای اطفا حریق با خفه کردن آتش از خاک استفاده می شود.
یک ابزار دیگر برای خفه کردن آتش، استفاده از پتوی آتش نشانی است که برای آتش سوزی افراد کاربرد دارد.
حذف مواد قابل اشتعال
یکی از راه های مهار آتش حذف مواد قابل اشتعال است. اگر امکان پذیر باشد بهتر است که سریعا برای حذف موادی که آتش سوزی را گسترش می دهند اقدام کنید. کشیدن دیوار یا خاکریز و یا جابه جا کردن مواد از این راه کارها می باشد.
روش های خاموش کردن آتش
مراحل عملیات آتش نشانی
حریق های ساختمانی از جمله چالشی ترین انواع حریق ها هستند زیرا در این نوع حریق ها باید تمامی عملیات نجات، حفاظت از اماکن، ورود اجباری، تهویه و اطفاء حریق با هماهنگی کامل و با حفظ تمامی موارد ایمنی انجام شود.
وظایف خودروی پیشروی اطفاء حریق (اولین خودرو)
در سازمان های مختلف آتش نشانی دستورالعمل های متفاوتی جهت اعزام اولین خودرویی که به محل حادثه میرسد، وجود دارد ولی در تمامی آنها بررسی اولیه صحنه حادثه و ارزیابی شرایط توسط افسر اعزامی به عنوان اولین وظیفه در نظر گرفته می شود. در این شرایط افسر مربوطه باید پاسخ مناسبی برای سوالات ذیل به دست آورد:
-
آیا فرد یا افرادی در ساختمان وجود دارند که نیاز به نجات فوری آنها باشد؟ -
آیا حریق تنها در حد اسباب و اثاث داخل ساختمان است یا کل ساختمان دچار حریق شده است؟ -
آیا تهدیدی از جهت گسترش حریق به ساختمان ها و اماکن مجاور وجود دارد؟ -
آیا منابع و تجهیزات کافی اطفا حریق در محل وجود دارد یا باید فراهم شوند؟
پاسخگویی به این سؤالات تصویر واضحی از اقدامات لازم پیش رو به دست میدهد، به عنوان نمونه در صورتی که با اقدام سریع بتوان زندگی فرد یا افرادی که نیاز به کمک دارند را نجات داد ممکن است تیم های عملیاتی حتی در صورت عدم وجود تعداد نفرات کافی جهت تشکیل تیم مداخله سریع، وارد عمل شده و به عملیات نجات بپردازند.
در صورت عدم وجود منابع کافی باید جهت تامین آنها تماس های لازم با مرکز کنترل ارتباطات آتش نشانی برقرار شود. در صورت عدم نیاز به نجات فوری و از طرفی اهمیت احتمال گسترش حریق به اماکن مجاور باید نسبت به استفاده از تعداد کافی شیلنگ های آتش نشانی و جریان های آب جهت حفاظت از آنها اقدامات لازم انجام شود.
در صورتی که آتش سوزی در حد یک اتاق و اثاث داخل آن باشد اغلب دستور حمله به حریق صادر شده و شرایط از لحاظ موقعیت دقیق محل حریق، شرایط صحنه حادثه و غیره به مرکز کنترل ارتباطات اطلاع داده میشود در ادامه نیز با توجه به شرایط متغیر حریق، عملیات مناسب انجام می گردد.
در صورت نیاز به انجام حمله غیر مستقیم این کار باید با انتخاب الگوی مناسب آب و هدایت آب سرلوله به سمت سقف و کاربرد جاروبی آن، انجام شود.
به محض پیدا شدن محل دقیق حریق باید اولین رشته شیلنگ آتش نشانی جهت موارد ذیل به کار گرفته شوند:
-
ایجاد حایل بین شعله های حریق و فرد یا افراد گیرافتاده در محل حادثه -
حفاظت از تیم نجات -
حفاظت از ر اه ها و مسیرهای خروج اضطراری -
حفاظت از سایر مکان های داخل ساختمان مانند اتاق ها و سالن های مجاور محل حریق -
حفاظت از ساختمان های مجاور محل حریق -
اجرای عملیات اولیه اطفا از سمتی که هنوز حریق در آن پیشروی نکرده است -
استقرار تجهیزات جریان اصلی
نحوه اطفاء حریق آتش نشانان
وظایف دومین خودروی اطفاء حریق حاضر در محل
اطمینان از وجود منابع کافی آب در صحنه حادثه جز اولین وظایف تیم مستقر در خودروی دوم اعزامی به محل حادثه است. با توجه به شرایط متغیر حریق ممکن است نیاز باشد از منابع بیشتر آب شامل شیر ایستاده آتش نشانی ضد یخ یا همان fire hydrant اطراف استفاده کرد.
شرایط منابع آب موجود در محل حادثه و فاصله آنها از محل انجام عملیات نیز باید در نظر گرفته شود. به محض تامین منابع آب پشتیبان، تیم عملیاتی خودروی دوم بر اساس اولویت های ذیل عمل می کند:
-
پشتیبانی از تیم حمله -
حفاظت از راه ها و مسیرهای ثانویه موجود جهت خروج اضطراری -
جلوگیری از گسترش حریق -
حفاظت از بیشترین اماکن مجاور در معرض حریق -
همکاری در انجام عملیات اطفا حریق -
مشارکت و همکاری در انجام عملیات لازم در صحنه حادثه
پشتیبانی در صحنه حادثه آتش سوزی
وظایف و مسئولیت های تیم پشتیبانی در صحنه حادثه آتش سوزی:
در صورتی که تیم های عملیاتی پشتیبان (تیم نجات، تهویه، خودروی هوایی و …) به محل حادثه اعزام شوند ممکن است این تیم ها قبل یا بعد از خودروی پیشروی اطفا حریق به محل برسند. تیم های پشتیبان به محض حضور در محل حادثه مسئولیت اجرای وظایف ذیل را برعهده دارند:
-
ورود اجباری -
جستجو و نجات -
حفظ و مراقبت از اسباب، اثاث و وسایل موجود پس از انجام عملیات -
اطفا حریق -
استقرار نردبان های آتش نشانی -
تهویه -
تامین روشنایی صحنه حادثه -
تامین نیازهای عمومی تیم های عملیاتی مانند قطع برق، فعال کردن آسانسورها، قطع شیر گاز، فعال کردن سیستم اطفا حریق، پیدا کردن محل جعبه های آتش نشانی و … -
بررسی احتمال گسترش حریق -
به کارگیری جریان های اصلی از ارتفاع به وسیله خودروهای هوایی -
انجام عملیات بازدید سراسری شامل بررسی حریق های مخفی و احتمال اشتعال مجدد قسمت های اطفا شده
در صورتی که تیم های پشتیبانی در صحنه حاضر نباشند انجام وظایف مذکور بر عهده تیم های عملیاتی خودروهای اطفا حریق است.
همچنین از تیم های پشتیبان جهت انجام بررسی های پیرامون ساختمان محل حریق، بررسی احتمال وجود مصدوم، تامین نردبان جهت انجام عملیات نجات و دسترسی به بام ساختمان جهت انجام تهویه و ورود اجباری استفاده می شود.
جستجو از قسمت های نزدیکتر به محل اصلی حریق یا مکان هایی که در آنها احتمال وجود ساکنین ساختمان وجود دارد، آغاز می گردد. در اغلب موارد اولویت جستجو به ترتیب ذیل است:
مکان هایی که در معرض بیشترین و شدیدترین تهدید آتش قرار داشته اند، بیشترین تعداد مکان هایی که امکان جستجوی سریعتر آنها وجود دارد، باقیمانده های محل اصلی حریق، اماکنی که عملیات حفاظت از آنها انجام شده است.
البته در برخی سازمان های آتش نشانی ممکن است کمک به تیم های اطفا حریق نیز از وظایف تیم های پشتیبانی محسوب شود.
به عنوان نمونه در برخی موارد تیم های پشتیبانی برای حمله به حریق از یک تجهیز جریان اصلی به نام حمله برق آسا، که یک حمله تهاجمی به حریق از بیرون ساختمان با حداقل جریان آب 2.5 اینج (65 میلیمتر) است، استفاده می کنند.
این حمله باید با هماهنگی کامل آتش نشانان داخل ساختمان انجام شود تا از ایجاد خطرات ناخواسته برای آنان اجتناب شود. در صورت عدم هماهنگی و استقرار نامناسب تجهیزات جریان اصلی آب، ممکن است موجب وارد آمدن صدمات احتمالی به آنان شود.
البته از خودروهای هوایی نیز می توان جهت اعمال این جریان آب استفاده نمود. نکته مهم در استفاده از تجهیزات جریان اصلی، نحوه استقرار تجهیزات است بدین شکل که سطح قرار گیری باید صاف و سخت باشد و پایه های تجهیز به طور صحیح باز شده باشند.
تیم مداخله سریع
فرمانده با کمک افسر ایمنی حادثه به طور مستمر صحنه حادثه را جهت سنجش شرایط و ارزیابی موارد ایمنی مورد بررسی و پایش قرار می دهد. همانگونه که در قبل نیز بیان شد تیم مداخله سریع شامل حداقل تعداد دو آتش نشان مجهز است که به صورت آماده باش در خارج از محدوده خطر قرار گرفته
و وظیفه آنها ورود و نجات آتش نشانان داخل محدوده خطر است زیرا در شرایط عملیاتی هر لحظه امکان دارد آتش نشانان صدمه ببیند در چنین شرایطی تیم مداخله سریع جهت نجات آتش نشانان وارد عمل می شود.
براساس NFPA-1500 باید برای نجات آتش نشان ها در شرایط اضطراری، افرادی از قبل تعیین شده باشند. تعداد دقیق این افراد بستگی به شرایط عملیاتی و ارزیابی صحنه حادثه دارد. این افراد باید مجهز به تجهیزات لازم جهت نجات در شرایط اضطراری باشند.
فرمانده حادثه/ افسر ارشد
به محض اینکه افسر ارشد به محل حادثه وارد شود در صورت لزوم فرماندهی را از فرمانده اولیه تحویل و مسئولیت تمامی عملیات را بر عهده می گیرد.
در صورتی که فرمانده پیشین حادثه تمامی وظایف خود را به درستی انجام داده و شرایط فرماندهی مطلوب باشد افسر ارشد می تواند وی را همچنان در مقام فرماندهی حادثه ابقا و خود نقش دیگری مانند نظارت یا رابط بین خبرنگاران و سازمان را بر عهده گیرد.
آتش نشانان چگونه کار می کنند ؟
مراحل و روش اطفاء حریق طبقات فوقانی ساختمان
حریق طبقات فوقانی در برج ها و ساختمان های بلند بسیار چالش برانگیز است. جهت انجام چنین عملیاتی به تعداد زیادی آتش نشان برای حمل تجهیزات به طبقات بالا، تشکیل تیم های حمله به حریق و تخلیه ساکنان زیاد ساختمان نیاز است.
در بسیاری مواقع در این نوع شرایط آسانسورها قابل استفاده نیستند و تجهیزات باید به صورت دستی به طبقات فوقانی حمل شوند. البته در برخی سازمان های آتش نشانی در صورت سالم بودن آسانسور، آتش نشان ها برای حمل تجهیزات مجازند تا دو طبقه مانده به طبقه محل حریق از آسانسور استفاده کنند.
ولی در سایر سازمان های آتش نشانی، به دلیل عدم اطمینان از کنترل کامل آسانسور و خطرات مربوطه، استفاده از آن مجاز نیست.
حمله به حریق باید از یک طبقه پایین تر از طبقه محل حریق انجام شود. در صورتی که لوله های ایستاده ساختمان که به صورت عمودی تا طبقات بالایی امتداد دارند در معرض شعله های آتش نباشند می توان جهت استفاده از آنها و آب گیری از لوله ها، شیلنگ های آتش نشانی را به آنها وصل کرد.
علاوه بر حمله مستقیم به حریق، تیم عملیاتی آتش نشانی باید طبقات بالایی طبقه محل حریق را از جهت احتمال گسترش حریق و وجود افراد مصدوم یا گیر افتاده مورد بررسی قرار دهد.
معمولا محل استقرار تجهیزات اضافه و تیم های پشتیبانی دو طبقه پایین تر از طبقه محل حریق تعیین می شود. همچنین آتش نشان ها باید ملاحظات ایمنی لازم در مورد خیابان های اطراف ساختمان یا برجی که دچار حریق شده است را نیز در نظر بگیرند.
زیرا شکستن شیشه ها و افتادن آوار از طبقات فوقانی به پایین ممکن است سبب آسیب شدید به تجهیزات، بریده شدن شیلنگ ها و زخمی شدن و حتی مرگ آتش نشانان شود.
جهت اجتناب از این گونه خطرات بایستی محدوده اطراف ساختمان با نوار خطر یا موانع دیگر قرنطینه و یک مسیر امن جهت ورود به ساختمان ایجاد شود. این محدوده با توجه به شرایط محل حادثه تعیین می گردد.
نحوه خاموش کردن آتش توسط آتش نشانان
مراحل و روش اطفاء حریق آتش نشانان در زیر زمین
اطفاء حریق های زیر زمینی به دلیل شرایط ویژه ای که دارند، ممکن است بسیار خطرناک باشند. برای مقابله با این نوع حریق ها در برخی موارد می توان بدون ورود به زیر زمین، حریق را کنترل کرد.
برای تشخیص محل حریق از طبقه فوقانی، می توان از یک دوربین عکس برداری حرارتی که نوعی دوربین حرارت سنج مورد استفاده در آتش نشانی است، یا یک حسگر حرارتی مادون قرمز استفاده کرد.
آتش نشان ها به محض تشخیص محل حریق یک مجرای تهویه در کف طبقه بالایی ایجاد و سرلوله سلار را وارد می کنند. پس از چند دقیقه از عملکرد سرلوله، باید کاهش دمای محل حریق قابل تشخیص باشد سپس می توان عملیات تهویه را انجام داد، در نهایت یک تیم عملیاتی جهت اطفا کامل حریق وارد زیر زمین می شود.
در صورت عدم وجود سرلوله سلار ممکن است لازم باشد آتش نشان ها وارد زیر زمین شوند، جهت ورود باید از راه پله های زیر زمین استفاده شود. این راه پله می تواند به صورت یک دودکش برای عبور دود، شعله و گازهای ناشی از حریق عمل کند.
جهت کاهش خطر قرار گرفتن آتش نشانان در معرض محصولات حریق باید یک حفره یا مجرا جهت تهویه هوا در انتهای زیر زمین و در سمت مخالف راه پله ها ایجاد شود. این مجرا می تواند یک پنجره بوده یا با ابزار آلات خاص ایجاد شود.
نفرات تیم عملیاتی آتش نشانی برای وارد شدن از طریق راه پله ها باید پشت الگوی مه پاش عریض جریان آب قرار گیرند. اعضای تیم حمله به محض ورود به زیر زمین به طور آهسته به سمت مجرای تهویه پیش رفته و با استفاده از جریان مه پاش آب، دودها و شعله ها را به سمت آن هدایت می کنند.
جهت تاثیر بیشتر این تاکتیک و خروج دود و شعله های حریق بایستی مجرای ایجاد شده به اندازه کافی بزرگ باشد.
در اطفا حریق زیر زمین ها استفاده از تهویه بسیار مهم است در صورتی که زیر زمین دارای پنجره یا مجرای هوا نباشد می توان مجرای مصنوعی هوا را در کف طبقه فوقانی و نزدیک پنجره ایجاد کرده و از یک دستگاه مکنده دود جهت مکش دود و حرارت از زیر زمین و هدایت آن به محیط بیرون استفاده کرد.
البته این امر سبب هدایت دود و شعله ها به سمت مکنده و احتمال صدمه دیدن آن نیز می شود.
در حریق زیر زمین ها، وجود اسباب و اثاث سنگین در طبقه فوقانی یا طولانی شدن حریق ممکن است سبب تضعیف استحکام کف طبقه فوقانی و در نتیجه ویرانی آن شود بنابراین همواره خطر سقوط سقف زیر زمین وجود دارد.
ستون ها و تیرهای افقی فولادی بدون پوشش حفاظتی وقتی در معرض حرارت 538 درجه سلسیوس و بیشتر قرار گیرند منبسط می شوند این انبساط سبب فشار آوردن به دیوارها و در نتیجه افزایش احتمال خرابی سقف می گردد.
چگونه میتوانم یک آتش نشان شوم ؟ | دلگرم
مهم ترین علل آتش سوزی : نکات ایمنی از دیدگاه آتش نشانان | دلگرم
یک پاسخ
علیرضا